Budžet Republike Sjeverna Makedonija za 2022. iznosio je približno 182 milijarde dinara (oko 2.96 milijardi eura) i u odnosu na 2021. manji je za 7 posto, dok je u pogledu traženih sredstava od budžetskih korisnika manji za 29 posto. Rebalansom budžeta iz jula 2022. godine, kao i sa dvije Odluke o preraspodjeli sredstava između budžetskih korisnika centralne vlade i između fondova iz novembra 2022. godine, Vlada je izvršila izmjene inicijalnih fiskalnih projekcija Budžeta za 2022. godinu, čime je Osnovni budžet povećan za 8%.
Revizijom Osnovnog budžeta RSM za 2022. godinu ukazano je na potrebu jačanja aktivnosti za kompletiranje budžetskih zahtjeva budžetskih korisnika strateškim planovima, radi usklađivanja sa strateškim ciljevima Vlade i unapređenja kvalitet ukupnog procesa planiranja budžeta države. U pogledu postupka usaglašavanja budžetskih zahtjeva koje su budžetski korisnici podnijeli Ministarstvu finansija, revizijom je utvrđeno da Vladi nije dostavljen Izvještaj o neusaglašenim budžetskim zahtjevima, što utiče na svijest Vlade o razlozima razlika između traženih i odobrenih sredstava.
Kontinuirano se izvještava da odobreni budžeti budžetskih korisnika odstupaju od planiranih maksimalnih iznosa rashoda, zbog čega postoji rizik da budžet koji donosi Ministarstvo finansija nije srazmjeran stvarnim potrebama budžetskih korisnika za realizaciju postavljenih ciljeva. Ista situacija je i za 2022. godinu, odnosno iznos odobrenih sredstava u Osnovnom budžetu (konto 637) veći je za 21% od maksimalnog iznosa odobrenih sredstava.
U Ministarstvu saobraćaja i veza je značajno povećanje odobrenih sredstava za 2022. godinu, koja su u odnosu na prethodnu godinu povećana za oko 5 puta, zbog uvođenja novog Vladinog programa 2M-Investicije u putnu infrastrukturu, za realizaciju Projekta izgradnje infrastrukturnog Koridora 8 (dionica Tetovo – Gostivar – Bukojčani i projekat autoputa Trebeništa – Struga – Kfasan) i Koridora 10d (deonica autoputa Prilep – Bitolj).
Povećanje je utvrdila i Vlada, s tim da je odobreni budžet 2,5 puta veći od planiranih maksimalnih iznosa. Ovakvo stanje je rezultat proširenja programa P1-Mjere za suočavanje sa krizom Covid-19 i drugih antikriznih mjera, koji uključuje i mjere za druge krize, koje nisu bile planirane prilikom pripreme budžeta, kada su maksimalni iznosi rashoda utvrđeni na nižem nivou u odnosu na 2021. godinu za oko 50%.
Revizori ističu da, uzimajući u obzir obim nadležnosti, veličinu budžeta, organizacionu strukturu, kadrovsku popunjenost Vlade, postavljanje unutrašnjih kontrola, kao i obavezu kontinuiranog praćenja i kontrole zakonitog korišćenja dodijeljena sredstva po osnovu Vladinih programa, neophodno je da se preispita ovakav način „budžetiranja“, pri čemu se planiranjem realizacija ovih sredstava najvećim dijelom vrši preko resornog odjela Vlade i da se sredstva izdvajaju u budžetima. pojedinih institucija prema zakonskim nadležnostima koje svaka vrši zasebno.
Takođe je utvrđeno da sredstva izdvojena za finansiranje pravosuđa u iznosu od oko 2,3 milijarde dinara predstavljaju 0,3% BDP-a i 63% su manja od zakonom utvrđenog limita, dok su za Državno tužilaštvo odobrena sredstva u iznos od oko 643 miliona denara predstavlja 0,21% sredstava Budžeta RSM za 2022. godinu, iako bi prema Zakonu o javnom tužilaštvu iznos sredstava za rad trebalo da iznosi najmanje 0,4% državnog budžeta, ako to bude. ne narušava pravednu raspodjelu budžetskih sredstava.
Planirano povećanje prihoda usmjereno je na optimizaciju izvora finansiranja budžetskog deficita, dok je planirano povećanje rashoda u najvećoj mjeri usmjereno na realizaciju dijela mjera Vlade za prevazilaženje posljedica energetske krize.
Budžetski deficit na nivou Centralnog budžeta iznosi 5,1% BDP-a i za 0,8% je iznad projektovanog procenta od 4,3%, predviđenog Fiskalnom strategijom za 2022-2024. godinu (sa perspektivom do 2026. godine).
U odnosu na 2021. godinu, učešće budžetskog deficita u BDP-u smanjeno je za 0,3%, što ukazuje na stabilizaciju i smanjenje, ali je i dalje njegovo učešće u BDP-u za 2022. godinu na višem nivou u odnosu na godine prije zdravstveno-ekonomske krize i prema prema predviđanjima u fiskalnoj strategiji očekuju da će 2026. godine biti 2,2% BDP-a kroz kontinuirano smanjenje u narednim godinama.
Izvršenje Osnovnog budžeta za 2022.
Ukupni prihodi i prilivi u 2022. godini manji su za 11% u odnosu na 2021. godinu, u iznosu od oko 202 milijarde dinara, što je najvećim delom posledica smanjenja inostranog zaduživanja (62%) i domaćeg zaduživanja (37%).
Poreski prihodi u 2022. godini ostvareni su za preko 13% više u odnosu na 2021. godinu i imaju učešće od 69% u ukupnim prihodima Osnovnog budžeta za 2022. godinu, za razliku od 2021. godine kada je njihovo učešće bilo 54%, što ukazuje na poboljšanje struktura prihoda sa povećanim učešćem poreskih prihoda.
Ukupni prilivi po osnovu neto zaduživanja u zemlji i zaduživanja u inostranstvu u 2022. godini čine 18% ukupnih prihoda Osnovnog budžeta za 2022. godinu.
Po osnovu zaduživanja u zemlji u 2022. godini ostvareni su prilivi u iznosu od 14,6 milijardi dinara, što je za 37% manje u odnosu na 2021. godinu i posledica je manje ostvarenih priliva po osnovu emitovanih državnih obveznica u 2022. godini. Ovi prilivi čine 40% ukupnih priliva po osnovu zaduživanja države, što ukazuje na njihovo povećano učešće u strukturi zaduživanja u odnosu na 2021. godinu kada je iznosilo 29%.
Ukupni prilivi po osnovu zaduživanja u inostranstvu ostvareni su u iznosu od oko 22 milijarde dinara, što je smanjenje od 62% u odnosu na 2021. godinu, kada je ostvaren i priliv po osnovu evroobveznice države na međunarodnom tržištu kapitala.
Ukupni rashodi i odlivi Osnovnog budžeta za 2022. godinu iznose 192 milijarde dinara i manji su za 9,11 posto u odnosu na 2021. godinu. U 2022. godini bilježi se rast svih rashoda u odnosu na prethodnu godinu, a najviše u dijelu kapitalnih izdataka koji su povećani za 33% u odnosu na 2021. godinu, te rezervi i nedefiniranih rashoda koji su povećani za 57% u odnosu na 2021. Najveće smanjenje od 73% zabilježeno je kod troškova otplate glavnice, jer je u prethodnoj godini u potpunosti otplaćena treća euroobveznica izdata u 2014. godini, koja je dospjela 2021. godine.
Osnova za izdvajanje sredstava iz programa P1 u nekim odlukama ne odgovara osnovnoj namjeni finansijske podrške koja se pruža za pomoć usljed energetske krize, odnosno 41% sredstava u ukupnom iznosu od 7 milijardi dinara isplaćuju se kao kapitalni izdaci, iako predstavljaju troškove za obezbjeđivanje dodatnih količina električne energije, nabavku osnovnih sredstava za proizvodnju električne energije za regulisanje dospjelih obaveza, otplate kredita, za isplatu plata i druge troškove.
Zbog ovakvih situacija, revizija ukazuje da su kapitalni izdaci izdaci namijenjeni povećanju trajnih sredstava, trajnih dobara kao što su putevi, škole, bolnice, vodovodne cijevi, studentski domovi, sportski objekti, zdravstvena oprema, hardver, softver, koji stvaraju bolje uslove za građana i doprinose razvoju privrede, zbog čega je neophodno da osnova za izdvajanje sredstava iz programa Vlade odgovara navedenim namjenama.
Javni dug na dan 31.12.2022. godine iznosi 7.702,9 miliona eura, dok na dan 31.12.2021. godine iznosi 7.135,3 miliona eura, što ukazuje na povećanje u apsolutnom iznosu od 567,6 miliona eura, odnosno za 8%. I pored povećanja javnog duga u apsolutnom iznosu, stanje javnog duga u odnosu na BDP na dan 31.12.2022. godine iznosi 57,1% i niže je za 3,9% u odnosu na 2021. godinu, u uslovima kada je BDP u 2022. godini veći za 10% u odnosu na prethodnu godinu. .
Stanje državnog duga na dan 31.12.2022. godine iznosi 6.581 milion eura, a u odnosu na stanje državnog duga u prošloj godini, koji je iznosio 6.080 miliona eura, povećan je za 501 milion eura. Utvrđeno je da je državni dug na dan 31.12.2022. godine iznosio 48,7% BDP-a, dok je 2021. godine iznosio 52% BDP-a.
U 2022. godini, od ukupno 1.382 subjekta, 1.205 subjekata je dostavilo ESPEO-u podatke sa dospjelim a neizmirenim obavezama u ukupnom iznosu od oko 26 milijardi dinara, što je za 6,9% više u odnosu na 2021. godinu. Najveće učešće u ukupnim obavezama imaju javna preduzeća i državna trgovinska preduzeća sa preko 37%, javne zdravstvene ustanove, opštine sa 20% i opštinska javna preduzeća sa 18%. Što se tiče finansijske nestabilnosti JLS, revizijom je utvrđeno da je u decembru 2022. godine, od ukupno 81 opštine, 14 opština imalo blokiran račun.
(DZR RSM / Revizije info)
