Vrhovne revizorske institucije u BiH (sve 4), za razliku od parlamenata, čiji su nezavisni kontrolni mehanizam trošenja javnih sredstava, redovno donose svoje programe rada i najčešće ih u potpunosti realizuju, mada ponekad s manjim zakašnjenjem. Tako je bilo i sa programima rada za 2023. godinu.
Ured za reviziju institucija BiH…
još krajem jula 2023., završio je sa finansijskom revizijom za 2022. svih 74 institucije na državnom nivou, objavivši, u tri ciklusa – 12.6., 25.07. i 28.07. – prateće izvještaje o provedenim revizijama (s izuzetkom izvještaja za OSA-u, što je problem koji je, zbog nerazumijevanja u ovoj instituciji i ignorisanja ovog problema od strane Parlamenta, ušao u svoju treću deceniju trajanja). Osim ove 74 institucije, predmet finansijske revizije je bio i Godišnji izvještaj o izvršenju budžeta institucija BiH, o kome je izvještaj objavljen 22.09.
IU datim ocjenama revizora preovlađuju pozitivne. Pa je tako čak 61 institucija dobila pozitivno mišljenje za obje komponente finansijske revizije – i za finansijske izvještaje i za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima. Još 10 ih je za jednu od komponenti finansijske revizije dobilo pozitivno, a za drugu mišljenje s rezervom. Svega dvije (odnosno jedna institucija i Izvještaj o uzvršenju budžeta) su dobile mišljenje s rezervom za obje komponente finansijske revizije. A za isto toliko su se revizori, zbog nedostatka potrebnih podataka revizori uzdržali od davanja mišljenja.
Ovo je ubjedljivo najveći stepen pozitivnih ocjena od svih VRI u BiH.
A državni revizori su izrekli i najmanji broj preporuka za otklanjanje uočenih nedostataka, grešaka i nezakonitosti u radu institucija – 501. Manje čak i od revizora Brčko distrikta, koji vrši reviziju skoro dva i po puta manje institucija.
Uz ovih 75 finansijskih revizija, Ured za reviziju institucija BiH, u 2023. godini je realizovao i 2 od 4 planirane revizije učinka (“Uvođenje softverskih rješenja” i “Aktivnosti institucija BiH na osiguravanju rodne ravnopravnosti”), te 3 planirana izvještaja o praćenju realizacije preporuka iz revizija učinka realizovanih u prethodnim godinama. Objava preostalih izvješta o provedenim revizijama učinka očekuje se tokom januara. Uz navedeno, objavljeni su i Izvještaj o aktivnostima Ureda za reviziju institucija BiH za 2022. (11.04.) i Godišnji revizorski izvještaj o glavnim nalazima i preporukama za 2022. (22.09.)
Ured za reviziju javne uprave i institucija u Brčko distriktu…
kao i državni, a za razliku od entitetskih, ima nadležnost nad malim brojem institucija, nad kojim vrši reviziju svake godine. U 2023., od 31.07. do 22.12. objavio je 32 izvještaja o provedenim finansijskim revizijama za 2022., koliko je i planirao svojim Planom revizija za 2023. godinu. Redovnom kontrolom, odnosno, provođenjem revizije svih institucija svake godine, državni ured za reviziju objašnjava krajnje nizak broj ocjena koje nisu pozitivne. No, u Brčko distriktu, u sličnim okolnostima, rezultat je značajno drugačiji. U finansijskoj reviziji za 2022. revizori Brčko distrikta su za svega 3 (od 32 revidirane) institucije izrekli pozitivne ocjene, još 5 institucija je dobilo 1 pozitivno i 1 mišljenje s rezervom, dok je njih 24 (odnosno 75%) dobilo mišljenje s rezervom (kao jednistvenu ocjenu ili kao ocjenu i za finansijske izvještaje i za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima).
Svojevrstan je kuriozitet da je 32 subjekta finansijske revizije u Brčko distriktu, dobilo više preporuka za otklanjanje uočenih nedostataka, grešaka i kršenja zakona, nego 75 subjekata na državnom nivou. Revizori Ureda za reviziju brčko distrikta su, naime, u finansijskoj reviziji za 2022. Izrekli 740 preporuka (u odnosu na 501 na državnom nivou).
Pored 32 izvještaja o provedenim finansijskim revizijama ustanova, institucija i javnih preduzeča u Brčko distriktu, Ured za reviziju Brčko distrikta realizovao je i 1 reviziju učinka – “Ekonomičnost i efikasnost upotrebe službenih vozila Vlade Brčko distrikta BiH” – objavljenu 22.12.2023.
Ured za reviziju institucija u Federaciji BiH…
rekorder je po broju revizija koje obavlja na godišnjem nivou. Nakon što je za samo 5 godina (od 2016. do 2021.) udvostručio broj finansijskih revizija koje realizuje, već treću godinu za redom, realizuje preko 100 finansijskih revizija. Ove godine je rad na finansijskim revizijama okončao 02.10. objavom 14 posljednjih izvještaja. Time su realizovana 102 od 103 planirana izvještaja o provedenim finansijskim revizijama. A u realizaciji jedne – finansijske revizije Union banke d.d. Sarajevo – Ured je spriječen, odbijanjem uprave da revizorima omoguće pristup potrebnoj dokumentaciji. Što je bilo praćeno skandaloznom podrškom bivše Federalne ministrice finansija, Jelke Miličević, iz HDZ-a BiH, takvom ponašanju.
Osim što je najproduktivniji, Ured za reviziju javne uprave i institucija u Federaciji BiH je i najkritičniji od svih VRI u BiH. Pokazao je to u prethodnom periodu i neizbjegavanjem sukoba sa vlašću, koja je u više navrata neprimjereno atakovala na nezavisnost revizora u Federaciji, a i ocjenama koje dijeli. Tako je čak 15 subjekata, u finansijskoj reviziji za 2022., dobilo negativno mišljenje revizora (za jednu ili obje komponente finansijske revizije). Svega 8 subjekata je dobilo pozitivno mišljenje za obje komponente finansijske revizije. Još 23 pozitivno mišljenje za jednu komponentu a mišljenje s rezervom za drugu. A čak 55 mišljenje s rezervom za obje komponente finansijske revizije – i finansijske izvještaje i usklađenost sa zakonima i drugim propisima.
102, tokom 2023. godine, revidirana subjekta u Federaciji, dobila su čak 1805 preporuka, za otklanjanje uočenih nepravinosti, grešaka i nezakonitosti.
A pored finansijskih revizija, Ured za reviziju institucija u FBiH realizovao je i tri revizije učinka (na teme: “Zaštita rijeka u FBiH”, “Upravljanje ljudskim resursima u domovima zdravlja” i “Rodna ravnopravnost i sprečavanje nasilja nad ženama”), te 3 planirana izvještaja o praćenju realizacije preporuka iz revizija učinka realizovanih u prethodnim godinama. Uz navedeno, krajem godine, objavljen je i Revizorski izvještaj o najvažnijim nalazima i preporukama za 2022/2023. godinu.
Glavna služba za reviziju javnog sektora RS…
je u 2023. godini imala najveći rast broja izvještaja o provedenim finansijskim revizijama, sa 77 u prethodnoj, na 86 u 2023. Dakle, za 12%. Pri čemu je, dodatno, jedan “zakašnjeli” izvještaj iz prošlogodišnjeg plana, realizovan na početku 2023., pa je ukupan broj finansijskih revizija realizovanih u ovoj godini veći za taj jedan iz finansijske revizije za 2021.
Osim povećanja produktivnosti, došlo je i do određenog povećanja kritičnosti. Vidljivog, prije svega, u ocjenama datim u finansijskoj reviziji za 2022.
Pozitivne ocjene za obje komponente finansijske revizije dobilo je 18 revidiranih subjekata. Još 13 ih je dobilo pozitivnu ocjenu za jednu od komponenti finansijske revizije a za drugu mišljenje s rezervom. Čak 49 subjekata (57% od ukupnog broja revidiranih) dobilo je mišljenje s rezervom za obje komponente finansijske revizije. A 6 subjekata dobilo je negativno mišljenje, za jednu ili obje komponente finansijske revizije.
86 subjekata iz Republike Srpske, u kojima je tokom 2023. realizovana finansijska revizija za 2022., dobili su 891 preporuku, za otklanjanje uočenih nepravinosti, grešaka i nezakonitosti. Upola manje od Federalnih.
Treba istaći da je, pored finansijskih revizija, Glavna služba za reviziju RS realizovala i 6 revizija učinka (“Funkcionisanje zaštite potrošača”, “Upravljanje zalihama lijekova u domovima zdravlja Republike Srpske”, “Upravljanje turističkim organizacijama”, “Funkcionisanje Sistema za upravljanje komunalnim otpadom”, “Mjere i aktivnosti za ravnopravnost polova institucija RS” i “Prevencija vršnjačkog nasilja u RS”) – koliko ostale tri VRI u BiH zajedno. Te, 3 izvještaja o pregledu preporuka iz revizija učinka realizovanih ranijih godina.
4 VRI u BiH,…
gledajući sumarno, tokom 2023. godine, realizovale su 295 izvještaja o provedenoj finansijskoj reviziji za 2022., 12, od 14 planiranih, izvještaja revizije učinka. 10 izvještaja o naknadnom pregledu preporuka iz revizija učinka realizovanih u ranijim godinama, te određen broj drugih izvještaja (preglede preporuka iz finansijskih revizija iz prethodnih godina, izvještaje o aktivnostima ili najznačajnijim nalazima i preporukama u prethodnoj godini,…).
31% revidiranih institucija ima pozitivne ocjene za obje komponente finansijske revizije. 17% pozitivnu ocjenu za jednu a mišljenje s rezervom za drugu. 44% ima oba mišljenja s rezervom, 1% ima uzdržano mišljenje (za jednu ili obje komponente finansijske revizije. A 7% ima negativno mišljenje (za jednu ili obje komponente finansijske revizije).
Doprinosi pojedinačnim ocjenama, kako smo ranije naveli, su različiti. Pa su više od dvije trećine pozitivnih ocjena podijelili državni revizori, a jedine negativne ocjene su one koje su izrekli entitetski revizori (u omjeru 2:5).
Ukupno je, u finansijskoj reviziji za 2022., revidiranim institucijama dato 3937 preporuka, čija bi realizacija mogla da dovede do poboljšanja stanja u tim institucijama, odnosno poboljšanja kvaliteta njihovog rada, a time i do poboljšanja kvaliteta života građana u ovoj zemlji. No,… loša realizacija revizorskih preporuka, u čijoj je pozadini neadekvatno ponašanje drugih institucija u postizvještajnom periodu – prije svega parlamenata, vlada i tužilaštava – konstantan je problem revizije u BiH, koji su prepoznali i u Evropskoj komisiji, uvodeći određene mjere za prevazilaženje tog problema u predpristupne obaveze BiH na putu u EU.
(N.N., Revizije info)
