Prije tri godine, 5.2.2022., u Banjaluci je umro Boško Čeko, prvi glavni revizor javnog sektora Republike Srpske, koji je taj posao obavljao od 2000. do 2012. godine. Jedan iz plejade pionira koji su, uz pomoć međunarodnih stručnjaka, izgradili sistem utemeljen na visokim profesionalnim standardima, od kojih je nezavisnost od političkog uticaja bio prioritet. Ali i stalni uzrok sukoba sa kriminogenom vlašću.
Čeko je, i u domaćoj javnosti i u međunarodnim stručnim krugovima, bio prepoznat kao beskompromisni revizor javnog sektora, borac protiv korupcije i sinonim za nezavisnu i kritičku finansijsku analizu. Bez ustezanja je javno govorio i o političkim pritiscima, koje su on i njegovi saradnici trpili. Razočaran što ovdašnje političare više interesuje neograničena lična moć i poslušnost svih aktera društvenog života, od izgradnje nezavisnih institucija s visokim profesionalnim standardima i pravne države.
Poznata je njegova izjava “Zbog Dodika razmišljam da više ne idem na posao”, koji je bio rezignirana reakcija na uvrede tadašnjeg premijera (a sadašnjeg predsjednika) RS i pokušaj da ga se, orkestriranim političkim pritiscima, natjera na ostavku. Pri tome, Premijer ga je, zbog profesionalno urađenih izvještaja, koje je shvatio kao kritiku svoje vlasti, nazvao lopovom, u trenutku dok je Čeko, u Vašingtonu, prlikom posjeta državnom uredu za reviziju SAD, zajedno sa svojim kolegama glavnim državnim i federalnim revizorom, primao pohvale zbog napretka kojeg je revizija u BiH napravila. Između ostalog raskrinkavajući kriminalce, u politici i oko nje.
A osim na kriminogenu suštinu, društvenu neodgovornost i vulgarno blaćenja kritičara vlasti, ukazivao je i na zabrinjavajući nivo inteligencije moćnika na vlasti.
“Mislim da bi političari, pre svega oni najodgovorniji, poput premijera i predsednika NSRS, trebalo da vode računa o svojim javnim izjavama. Mene premijer naziva šerifom, poredi me se Eliotom Nesom, kaže da osnujem političku stranku ako imam poverenje javnosti, čime me direktno poziva na kršenje zakona jer nijedan revizor ne sme biti član političke partije. Predsednik NS RS, institucije koja treba da obezbedi uslove za našu nezavisnost u radu, rekao je da je u političkoj tuči između pozicije i opozicije nastradao glavni revizor. Očito su se mnogi političari izgubili u izjavama. Nisu meni potrebni hvalospevi nego podrška u nezavisnosti institucije revizije, koja nam je zagarantovana zakonom.”, izjavio je svojevremeno Čeko, dodavši, u drugoj prilici: “Umesto da provode naše preporuke, oni svu energiju troše da negiraju naš rad.“.
Boško Čeko je našao snage u sebi da odoli svim pritiscima i vlast ga nije uspjela ukloniti prije normalnog okončanja njegovog mandata, u skladu sa zakonom. No, osjetljivost vlasti na kritiku i njena potreba da kontroliše institucije koje bi zapravo trebalo da kontrolišu nju, i da obesmisli njihov rad, nije nestala sa odlaskom Boška Čeke. Pa je njegov nasljednik na mjestu glavnog revizora RS Duško Šnjegota, nakon 4 i po godine mandata, izložen skandaloznom političkom pritisku i prijetnjama (u kome su učestvovali Vlada, Predsjednik i Narodna skupština), u avgustu 2017., podnio ostavku. A u oktobru 2020. preminuo (Pa iskoristimo ovaj trenutak da se sjetimo i njega).
“Instituciju revizora izgradio je Boško Čeko, a uništio Milorad Dodik”, svojevremeno su konstatovali analitičari, podsjećajući da su konferencije za novinare Glavnog revizora Republike Srpske, u doba Boška Čeke, često trajale satima i bile posjećenije nego one Narodne skupštine ili Vlade RS. “Čeko je kritikovao vlast, potpisivao je negativne revizorske izvještaje, ukazivao na suludo trošenje javnog novca”.
Boško Čeko, ostaće, između ostalog, upamćen i kao primjer koliko uspješnost tranzicije, izgradnje države i kvaliteta života u njoj zavisi od hrabrosti, poštenja i odlučnosti svakog od nas. I kako ta država i njeni građani završavaju kad oni spremni da se bore protiv kriminala, korupcije i zloupotreba i za vladavinu prava, ostanu bez adekvatne podrške.
A ovih dana, kada režim autokratskog lidera Republike Srpske, Milorada Dodika, ulazi u novi obračun sa civilnim društvom u ovom entitetu, priča o Boško Čeki nije samo prigodno sjećanje i odavanje pošte jednom borcu za izgradnju institucija i pravne države, nego i opomena svima. Da je ćutanje i kukavičko odsustvo podrške borcima za “normalnu državu”, odnosno protiv korupcije, zloupotreba vlasti, pljačke javnih sredstava i prirodnih bogatstava i uništavanja institucija i gaženje po pravnoj državi i ljudskim pravima i građanskim slobodama, put u dalju autodestrukciju i samoponiženje jednog društva.
Izlaz iz koga nam pokazuju studenti u “susjedstvu”.
(N.N., Revizije info)
