Nakon što je, dan ranije, na 3. sjednici Komisije za finansije i budžet, Kolegiju Predstavničkog doma državnog parlamenta predloženo da, prije razmatranja izvještaja o reviziji učinka “Aktivnosti institucija BiH na osiguravanju osnovnih pretpostavki za kibernetičku sigurnost” pred ovim domom, isti razmotre i o njemu zauzmu stav i Komisija za saobraćaj i komunikacije i Zajednička komisija za odbranu i sigurnost BiH, ovaj je izvještaj izbačen iz planiranog dnevnog reda za 4. sjednicu Predstavničkog doma PS BiH, održanu 23.02. Na dnevnom redu je tako ostao samo Izvještaj o provedenoj reviziji učinka „Nabavka i funkcionalnost ličnih dokumenata“.
Radi se o izvještaju koji je Ured za reviziju institucija BiH objavio još 1. avgusta 2022. godine. Ali je, zbog inertnosti državnog parlamenta i davanja prioriteta izbornim aktivnostima, umjesto ustavnim obavezama parlamentaraca i poslu za koji su plaćeni, na red za razmatranje došao tek sada.
No, s obzirom na odnos parlamentaraca prema njemu, gotovo da je svejedno kada i da li je uopšte izvještaj došao na dnevni red Parlamenta. Jer umjesto ozbiljne rasprave o temi u vezi koje su revizori ukazali na čitav niz zabrinjavajućih nalaza i kreiranja usmjeravajućeg zaključka za Vijeće ministara, na djelu je bilo tek zadovoljavanje formalne zakonske obaveze razmatranja izvještaja koji dolaze iz Ureda za reviziju.
“Rasprava” je, naime, trajala tek tri minute i za nju se javila samo jadna poslanica – Mia Karamehić-Abazović, iz Kluba poslanika Narod i pravda.
A upravo njen komentar da je “negativno iznenađena izvještajem”, odnosno, nalazima do kojih su revizori došli, govori o tome da je bilo razloga za ozbiljnu diskusiju i ozbiljne zaključke. Da ne govorimo o svim skandalima koje su mediji otkrivali u vezi s ovom temom i reagovanjima iz organizacija civilnog društva.
Posao oko obezbjeđenja ličnih dokumenata za građane BiH, naime, već dvije decenije prate kontroverze, afere, pa i optužbe za sistemsku korupciju. Ured za reviziju institucija BiH zato je po drugi put, u relativno kratkom periodu, izvršio reviziju učinka na ovu temu. Oba puta sa deprimirajućim nalazima, koji se odnose na funkcionisanje naših institucija.
2015. godine Ured je, naime, objavio izvještaj o provedenoj reviziji učinka na temu „Nabavka ličnih dokumenata – studija slučaja“, u kome je konstatovano da Agencija za identifikaciona dokumenta, evidenciju i zaštitu podataka (IDDEEA) i druge nadležne institucije BiH “nisu u svim dijelovima procesa preduzimale odgovarajuće aktivnosti da omoguće provedbu transparentnog načina nabavke, izbor optimalnog tehnološkog rješenja novih ličnih dokumenata, sa aspekta sigurnosti i ekonomičnosti i osiguraju funkcionalnost elektronske lične karte.”
Te 2015. konstatovano je i da “U BIH još uvijek nisu stvoreni uslovi za korištenje e-servisa pomoću elektronske lične karte, iako je to bio jedan od glavnih razloga za njeno uvođenje. Nakon izdanih više od 1,7 miliona elektronskih ličnih karata, i skoro tri godine od njenog izdavanja, od četiri funkcije koje bi lična karta trebalo da pruži građanima, ona još uvijek služi samo kao identifikacioni dokument.”
Isto tako, u nivou skandala su bile činjenice da u postupku revizije nije prezentiran nijedan zvanični dokument nadležnih institucija BiH koji, u fazi pripreme idejnog projekta, nalaže izbor najvećeg stepena zaštite ličnih dokumenata i primjenu izabrane tehnologije. Niti su u idejnom projektu prezentirana moguća alternativna rješenja koja nude balans sigurnosti i ekonomičnosti u izboru tehnologije i uvažavaju ekonomskih i drugih okolnosti u kojima se nalazi BiH i njeni građani, te osiguravaju konkurentnost u postupku nabavke.
I… Kako tada, tako i sada. Manje više bez promjena.
U izvještaju iz avgusta 2022. se konstatuje da ni skoro 10 godina od početka izdavanja elektronskih ličnih karata, od strane nadležnih institucija nije obezbijeđena njihova potpunu funkcionalnost. Revizori su istakli da im nisu predstavljeni dokazi o postojanju ijednog e-servisa na nivou institucija BiH koji bi građani mogli koristiti sa elektronskom ličnom kartom. S druge strane, od početka izdavanja elektronske lične karte u 2013. godini pa do danas, još uvijek nisu obezbijeđeni uslovi za izdavanje digitalnog potpisa na LK.
I iz jučerašnjeg ponašanja poslanika u Predstavničkom domu državnog parlamenta vidimo da nam je vlast i dalje nezainteresovana za ovaj problem. I dalje ne analizira efekte unapređenja ličnih dokumenata sa aspekta bezbjednosti, kvaliteta, funkcionalnosti, cijene, a u cilju eventualne promjene strateškog opredjeljenja i pripreme nove nabavke.
Revizori su konstatovali da je ukupna nabavna vrijednost novih ličnih dokumenata bila veća za skoro 83 miliona KM u odnosu na onu iz prethodnog desetogodišnjeg perioda. Ali parama i sumnjama u visoku korupciju bavili su se uglavnom mediji i opozicija. Bez efekta.
Revizori su takođe upozorili da ni način na koji je pripremljena nova nabavka ne pruža uvjerenje da je IDDEEA izabrala najpovoljnije rješenje za građane i budžet BiH. Planiranje nove nabavke, naime, nije zasnovano na dokumentovanim analizama ekonomskih, bezbjednosnih, funkcionalnih i drugih elemenata. A Vijeće ministara i Ministarstvo civilnih poslova nisu uspostavili nadzor nad aktivnostima nove nabavke ličnih dokumenata, a IDDEEA ne izvještava nadležne institucije o provedenim aktivnostima na obezbjeđenju nove nabavke.
Zaključak revizora je da utvrđene slabosti ne obezbjeđuju povjerenje građana u rad institucija, niti ostavljaju utisak da se novac poreznih obveznika koristi na najefikasniji način.
Nakon provedene revizije, Savjetu ministara BiH i IDDEEA-i upućene su odgovarajuće preporuke, za otklanjanje uočenih slabosti, čija bi implementacija, prema Uredu za reviziju, mogla doprinijeti da građani BiH dobiju lične dokumente sa svim karakteristikama i funkcionalnostima za cijenu koju su platili i da se obezbijedi stabilnost i bezbjednost u izdavanju ličnih dokumenata.
No, za realizaciju tih preporuka potrebno je da, za početak, Parlament na njih i izvještaj čije su one dio potroši “malo više” od 3 minute. I da parlamentarci nešto i pročitaju, shvate i pripreme se za ozbiljnu, argumentovanu, raspravu o temi. No, lakše je vrijeme u državnom parlamentu, sa uključenim kamerama, koristiti za komentarisanje medijskih izjava svojih političkih protivnika i za pretvaranje najvišeg zakonodavnog tijela zemlje u prostor za reality show.
(N.N., Revizije info)
