U skladu sa svojim Planom za 2020. godinu, Ured za reviziju institucija u FBiH, je 89 od 90 planiranih izvještaja o provedenoj finansijskoj reviziji objavio do 30.09. (jedan, o Pretisu d.d. Sarajevo nije, jer mu je onemogućeno provođenje revizije). A početkom decembra je objavila i posljednji, četvrti, planirani izvještaj o provedenoj reviziji učinka.
Prva dva, objavljena u maju, bili su izvještaji o praćenju realizacije preporuka iz revizija učinka iz prethodnih godina, tačnije 2017. – „Planiranje budžeta FBiH“ i „Upravljanje smještajnim kapacitetima budžetskih korisnika FBiH“. Treći izvještaj je bio na temu „Efikasnost stečajnog postupka u FBiH“, a posljednji, objavljen 4.12., je izvještaj revizije učinka na temu „Upravljanje intervencijama u slučaju incidentnog zagađenja Jadranskog mora“.
REGIONALNA SARADNJA REVIZORSKIH INSTITUCIJA
Ured za reviziju institucija u Federaciji BiH proveo је reviziju učinka na temu “Upravljanje intervencijama u slučaju incidentnog zagađenja Jadranskog mora”, u cilju ispitivanja da li su nadležne institucije u FBiH stvorile pretpostavke za efikasno interventno upravljanje u slučaju incidentnog zagađenja mora.
Revizija је provedena u okviru projekta paralelne revizije učinka u kojem је učestvovao i Ured za reviziju institucija BiH, te vrhovne revizijske institucije iz Hrvatske, Crne Gore, Slovenije, ltalije i Albanije.
Naime, pitanje zaštite okoliša, ра tako i zaštite vodnih resursa, jedno је od najznačajnijih globalnih pitanja današnjice.
Ovo је obast u kojoj је regionalna i globalna saradnja nužna, što је i motiviralo vrhovne revizijske institucije zemalja koje izlaze na Jadransko more da pokrenu ovu paralelnu reviziju učinka. Procijenjeno је da ćе se uspostavljanjem saradnje svih zemalja koje izlaze na Jadransko more omogućiti efikasnije zajedničko djelovanje ukoliko dode do incidentnog zagađenja mora .
BIH KASNI SA USPOSTAVOM SISTEMA INTERVENTNOG DJELOVANJA
Pored zaštite prirode, postoji i ekonomski interes – ovo područje, naime, iako је dužina obale Jadranskog mora koja pripada BiH relativno mala i iznosi svega 24,5 kilometara, predstavlja izuzetno vrijedan resurs i ekonomski potencijal za BiH. Mnoštvo је značajnih privrednih djelatnosti koje se vezuju za more, poput turizma, saobraćaja, ribarstva, školjkarstva, а značajno је i korištenje morske vode u medicinske i industrijske svrhe.
Bosna i Hercegovina је i na međunarodnom planu preuzela obaveze zaštite mora od različitih vrsta zagađenja, te se obavezala na saradnju s drugim zemljama u ovoj obasti. Od bivše Jugoslavije sukcesijom је preuzeta Barselonska konvencija, koja је stupila na snagu 1978. godine, а 2020. godine ratifikovane su izmjene ove Konvencije . Na ovaj način BiH је potvrdila svoje opredjeljenje da uzme učešće u realizaciji Akcionog plana za zaštitu morskog okoliša i održivi razvoj obalnih podrucja (МАР) i doprinese sprečavanju zagađenja Sredozemnog mora.
No, standardno, naši političari ne shvataju da potpisivanje međunarodnih konvencija i sporazuma podrazumijeva i njihovo provođenje.
Pa tako, uprkos prihvaćenim međunarodnim obavezama i činjenici da је, shodno Zakonu о vodama, smanjenje zagađenja voda i sprečavanje degradacije voda utvrđeno kao cilj upravljanja vodama u FBiH, dostupni podaci ukazuju da se u BiH kasni s uspostavom odgovarajuceg sistema interventnog djelovanja u slučaju incidentnog zagađenja voda, ра tako i mora.
PRISUTNA JE I MOGUĆNOST ZAGAĐENJA MORA PREKO INCIDENATA KOJI SE DEŠAVAJU NA RIJEKAMA
Mnogo је rizika koji mogu dovesti do incidentnog zagađenja mora. lako Neum nema izgrađenu luku ni pristanište za brodove, uplovljavanje brodova u zaljev nije rijetka pojava. Stoga nije isključena mogućnost incidentnih situacija na brodovima koji uplove u zaljev. Pored toga, važno је istaći da је u пeposredпoj biziпi Neumskog zaljeva Luka Ploče, koja se iпteпzivпo koristi u međuпarodпom pomorskom saobraćaju.
Kada је u pitaпju zagađenje s kopna, пadležпe iпstitucije navode rizike vezaпe za gust saobraćaj koji se odvija па putevima duž obala mora, ali i rijeka jadraпskog sliva, kao i poteпcijalпe iпcideпte u radu privrednih subjekata koji se пalaze u biziпi voda. Više је primjera iпcideпata u drumskom saobraćaju koji su se dešavali u prethodпim godiпama i koji su izazvali iпcideпtпa zagađeпja rijeke Neretve. lako u ovim slučajevima пiје zabilježeno da је nafta koja se izlila u Neretvu dospjela do mora, prisutпa је mogućпost od zagađeпja mora preko iпcideпata koji se dešavaju па rijekama.
Revizijom su, shodno predmetu ispitivanja i nadležnostima institucija, bile obuhvaćene aktivnosti Federalnog ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva, Federalnog ministarstva okoliša i turizma, Agencije za vodno podrucčje Jadranskog mora, Federalne uprave za inspekcijske poslove, Federalne uprave civilne zaštite, Federalnog ministarstva prometa i komunikacija, Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Hercegovačko-neretvanskog kantona, Ministarstva trgovine, turizma i zaštite okoliša Hercegovačko-neretvanskog kantona i Općine Neum.
NEEFIKASNOST NADLEŽNIH INSTITUCIJA
Uprkos značaju Jadranskog mora i njegovoj izrazitoj osjetljivosti, provedena revizija pokazala је da u FBiH jos uvijek nisu uspostavljene osnovne pretpostavke za efikasno upravljanje intervencijama u slučaju incidentnog zagađenja mora, ali ni ostalih voda.
Nedostaci postojećeg regulatornog okvira, neadekvatne institucionalne pretpostavke za zaštitu voda, nepostupanje u skladu s donesenim propisima, te kašnjenje u donošenju jasnih procedura djelovanja, ukazuju na neefikasnost nadležnih institucija u ovoj oblasti.
Utvrđeno је da doneseni propisi iz oblasti zaštite okoliša i voda zahtijevaju dodatna unapređenja kako bi se jasnije utvrdile obaveze institucija u ovoj obasti. Poseban probem predstavlja neadekvatno uređena zaštita mora, jer nijedan od donesenih propisa nije precizno definisao upravljanje morem i njegovu zaštitu. Uprkos činjenici da su nadležne institucije za vode i okoliš svjesne ovog problema, revizijom је utvrđeno da nisu preduzimale konkretnije aktivnosti i inicirale da se adekvatnije uredi zaštita mora.
Tek u 2020. godini donesen је Federalni operativni plan za incidentna zagadenja 3. stepena ugroženosti. S druge strane, kantonalno ministarstvo nadležno za vode (HNK) nikada nije ni započelo s izradom kantonalnog operativnog plana za incidentna zagađenja voda, koji је trebalo izraditi u saradnji s Agencijom za vodno područje Jadranskog mora.
Revizijom је utvrdeno da nije donesen ni Plan odbrane od iznenadnih zagađenja s broda i priobalnog pojasa unutarnjih voda, koji је trebao biti donesen shodno Zakonu о unutrašnjoj i pomorskoj plovidbi.
Osim što nisu doneseni neki neophodni akti, revizori su konstatovali i ozbiljne nedostatke kod donešenih – npr. Federalnog operativnog plana.
MOŽEMO LI JEDNOM NEŠTO URADITI NA VRIJEME?
Nalazi revizije ukazuju i na to da је izostala adekvatna procjena rizika za nastanak incidentnog zagađenja mora. Utvrđeno је i kašnjenje u uspostavi funkcijskih grupa koje trebaju osigurati koordinaciju svih relevantnih institucija. U okviru funkcijskih grupa nije predviđeno učešće Općine Neum, Lučke kapetanije Neum, niti kantonalnih ministarstava za vode i okoliš, koja bi trebala imati značajnu ulogu u slučaju incidenata na moru.
Ogledne vježbe, kao ključan element provjere interventnih djelovanja, kojima bi se testirali planirani postupci i mjere, do sada nisu organizovane, zbog čega је upitna spremnost svih nadležnih institucija za efikasno postupanje u realizaciji Federalnog operativnog plana.
Na kraju, spomenimo da je, u skladu s utvrđenim nalazima i zaključcima, Ured za reviziju institucija u FBiH dao konkretne preporuke u cilju otklanjanja uočenih nedostataka i stvaranja uslova za bolju zaštitu mora od incidentnog zagađenja. Pri čemu je naglašeno da, iako su u fokusu ove revizije bile pretpostavke za interventno djelovanje u slučaju incidentnih zagađenja mora, date revizorske preporuke mogu doprinijeti unapređenju sistema zaštite voda u FBiH u širem smislu.
Treba li podsjetiti da smo već imali situacije u kojima su revizori na vrijeme upozoravali na slabosti i propuste u određenim oblastima, a da je ignorisanje njihovih zaključaka i preporuka, od strane nadležnih institucija, dovelo do katastrofalnih posljedica?
(TH, Revizije info, 15.12.2020.)
