Glavna služba za reviziju javnog sektora RS jedina je vrhovna revizorska institucija u BiH koja nije svoj plan za 2021. godinu završila do njenog kraja. Posljednji preostali izvještaj iz ovog plana – objavila je zadnjeg dana januara 2022., ne obrazlažući kašnjenje. Radi se o Izvještaju o provedenoj finansijskoj reviziji Javnog preduzeća šumarstva “Šume Republike Srpske” a.d. Sokolac za period 1.1. do 31.12. 2020. godine.
Ovo javno preduzeće jedan je od svega tri revidirana subjekta koji su od Glavne službe za reviziju javnog sektora RS dobili negativno mišljenje za finansijsku reviziju za 2020. godinu. Opština Kozarska Dubica i Grad Prijedor dobili su negativno mišljenje za obje komponente finansijske revizije, a “Šume Republike Srpske” su dobile negativno mišljenje za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima, a za finansijske izvještaje – mišljenje s rezervom.
Inače, čak 42% od 72 revidirana subjekta dobila su oba pozitivna mišljenja, još 19% jedno pozitivno a jedno mišljenje s rezervom, dok je 35% dobilo oba mišljenja s rezervom.
Revizori su, u poslovanju JPŠ “Šume Republike Srpske” konstatovli kršenje više zakonskih i podzakonskih akata. Između ostalog Zakona o radu, Zakona o javnim preduzećima, Zakona o šumama i Zakona o javnim nabavkama.
Može se reći da se radi o strateškom javnom preduzeću Republike Srpske, koje zapošljava gotovo 5.000 radnika i koje bi po prirodi aktivnosti trebalo biti na ili pri vrhu privrednih subjekata u entitetu. Ali nije.
I sve je stvar ljudskog faktora i politike, koja se na najprizemniji način miješa u rad u JP „Šume Srpske“ a.d. Sokolac i njegovih šumskih gazdinstava kojih ima 26 u Republici Srpskoj.
U Bilansu uspjeha za period 01.01-31.12.2020. godine ukupni prihodi su iskazani u iznosu od 204.225.329 KM, ukupni rashodi u iznosu od 204.051.240 KM, što znači da je, po ovom podacima, dobitak u ovoj godini svega 174.089 KM.
No, navedeni dobitak tekućeg perioda, samo je kap u moru od dobitka koji bi bio ostvaren da je postojala odgovornost u obavljanju svog posla i da se vodilo računa o imovini i resursima ovog javnog preduzeća. Što proizilazi i iz revizorskih nalaza.
A davno su izrečene i javne ocjene da ovakve rezultate u preduzećima koja se bave ovakvim poslom moguće imati samo u neuređenim i korumpiranim društvima.
U revizorskom izvještaju je navedeno da je šumarska inspekcija, Planom rada za 2020. godinu planirala 1572 kontrole, a izvršila je 1100 kontrola ili 70% od ukupno planiranih. Pri čemu je njih 598 bilo vanrednih.
490 provedenih kontrola ili 45% su bile sa utvrđenim nepravilnostima, što je rezultiralo sa 429 prekršajih naloga, 22 prekršajne prijave, ali i svega jednom krivičnom prijavom, te više desetina informacija prema tužilaštvu i MUP-u RS.
Rezultati bi svakako bili bolji, i prirodno bogatstvo zaštićenije, odnosno njegova pljačka manja, da je šumska inspekcija u potpunosti realizovala svoj plan kontrola. Ili ga, podržana od institucija vlasti, a u skladu sa evidentnim potrebama, značajno povećala.
Izostanak podrške vlasti za ozbiljniju zaštitu prirodnih bogatstava od njihove nelegalne eksploatacije i nerealizacija planiranog obima inspekcijskog nadzora, naravno, otvara sumnje u sistemsku korupciju.
Slijedeći profesionalne standarde, revizori su dato negativno mišljenje za (ne)usklađenost poslovanja „Šuma RS“ sa zakonima i drugim propisima detaljno obrazložili.
Pa je, između ostalog, navedeno da Uprava preduzeća (direktor i izvršni direktori) nije imenovana putem javnog konkursa, kako je propisano Zakonom o javnim preduzećima i Statutom Javnog preduzeća šumarstva „Šume Republike Srpske” a.d. Sokolac. A oni koji su na položaj došli kršenjem propisa, nastavili su sa kršenjem istih. Pa ni imenovanje osam vršilaca dužnosti direktora organizacionih dijelova Javnog preduzeća nije izvršeno putem javnog konkursa.
Dalje, JPŠ „Šume Republike Srpske” a.d. Sokolac za nabavku zaštitne opreme, laptop računara, obrazaca otpremnog iskaza, usluga sječe i izvoza “slučajnih užitaka”, dijelova i servisiranja traktora, izrade i održavanja električnih instalacija, GPS uređaja za praćenje vozila, sitnog alata, inventara, potrošnog materijala, zamjena elektroinstalacija, GPS uređaja, sjemena i zaštitne opreme, provođenje procedura nabavki izvršilo je kroz dijeljenje predmeta nabavke, što – nije u skladu sa Zakonom o javnim nabavkama.
U neskladu sa Zakonom o javnim nabavkama je i to što zahtjev za dostavljanje ponuda, u postupcima nabavke putem konkurentskog zahtjeva u najmanjem iznosu od 61.830 KM, nije upućen na minimalno tri adrese i što za nabavku integralnog informacionog sistema Agenciji za javne nabavke nije dostavljen Izvještaj o postupku javne nabavke, a na veb-stranici nisu objavljeni osnovni elementi ugovora o nabavci.
U Javnom preduzeću šumarstva „Šume Republike Srpske” a.d. Sokolac, kod pojedinih organizacionih dijelova ne postoje evidencije realizacije ugovora kroz jedinstveni registar ugovora, kako je to propisano odgovarajućim aktima.
Obračun minulog rada za svaku navršenu godinu radnog staža nije vršen u skladu sa Kolektivnim ugovorom za zaposlene u JPŠ „Šume RS”, koji je kršen i na druge načine.
Sa više lica zaključeni su ugovori o djelu za poslove za koja su sistematizovana radna mjesta, što nije u skladu sa Zakonom o radu.
I konačno, naplata od kupaca za isporučene šumske drvne sortimente nije vršena u skladu sa odredbama zaključenih ugovora. Provedene aktivnosti po osnovu prodaje značajnim dijelom nisu vršene u skladu sa Odlukom o načinu i uslovima prodaje šumskih drvnih sortimenata, što se odnosi na ispunjenje uslova kod potpisivanja ugovora, isporuke šumskih drvnih sortimenata, praćenja dinamike isporuke, rokova naplate potraživanja i aktiviranja instrumenata obezbjeđenja plaćanja. Shodno navedenom, na dan bilansa ostala su nenaplaćena dospjela potraživanja u iznosu od 17.582.430 KM (od čega su sumnjiva i sporna 10.139.820 KM) uglavnom od kupaca šumskih drvnih sortimenata, od kojih je značajan iznos nenaplativ, zbog okončanih izvršnih sudskih postupaka i presuda, stečajnih postupaka, kao i da veći broj pravnih lica/dužnika ne postoji u sudskom registru.
Iz obimnog obrazloženja mišljenja s rezervom za finansijske izvještaje – iz koga se stiče utisak da ništa u poslovnim knjigama nije vođeno kako treba – izdvajamo zaključak revizora da je nadoknada za razvoj nerazvijenih dijelova opština za 2020. godinu, manje obračunata za najmanje 337.836 KM, jer kod najvećeg broja šumskih gazdinstava prilikom obračuna u osnovicu nije uzeta realizacija šumskih drvnih sortimentata na panju tj. u dubećem stanju, što nije u skladu sa Zakonom o šumama. Po navedenom osnovu potcijenjeni su troškovi i obaveze po osnovu nadoknada za razvoj nerazvijenih dijelova opština, a precijenjen finansijski rezultat (dobitak) tekuće godine za isti iznos.
Revizori su, za otklanjanje uočenih nepravilnosti, grešaka i nezakonitosti, direktoru JPŠ “Šume Republike Srpske” dali 24 preporuke. A s obzirom na nalaze i ocjenu, za očekivati je da na ovaj revizorski izvještaj, odnosno poslovanje “Šuma RS” pažnju obrate i druge nadležne institucije. Za početak Odbor za reviziju Narodne skupštine Republike Srpske, koji bi trebao organizovati javno saslušanje za rukovodioce ovog preduzeća. Te, Tužilaštvo, koje bi konačno trebalo početi ozbiljno tretirati revizorske izvještaje i provoditi istrage na osnovu u njima datih indicija o nezakonitom djelovanju revidiranih subjekata.
(N.N. i Ž.N., Revizije info)
