U 17.1. objavljenom tematskom izvještaju „Energetska efikasnost u preduzećima: neke su uštede energije ostvarene, ali u planiranju i odabiru projekata utvrđeni su nedostaci”, Evropski revizorski sud poziva na pojašnjenje doprinosa fondova EU energetskoj efikasnosti u preduzećima.
Energetska efikasnost važan je dio ambicije EU da do 2050. postane ugljenično neutralna. No za njeno ostvarenje i dalje su potrebni znatni napori, a preduzeća u tome imaju važnu ulogu. Stoga je, uz mjere samih država članica, EU izdvojila znatna finansijska sredstva za podršku poboljšanjima energetske efikasnosti u preduzećima u periodu 2014. – 2020.
Na temelju informacija koje su države članice dostavile, Sud je sastavio popis od više od 12 000 projekata označenih kao projekti energetske efikasnosti (stanje krajem oktobra 2020.). Ti se projekti, finansirani bespovratnim sredstvima, provode u okviru 83 operativna programa u 22 države članice.
Revizori primjećuju da se posljednjih godina planirani nivo podrške, koja se izdvaja u okviru kohezijske politike EU, smanjio sa 3,2 milijarde eura u 2016. na 2,4 milijarde eura u 2020. Osim toga, većina rashoda koncentrisana je u samo nekoliko država članica. Samo njih pet (Češka, Poljska, Njemačka, Italija i Bugarska) imaju udio od otprilike dvije trećine u ukupnim finansijskim sredstvima koja se dodjeljuju za energetsku efikasnost u preduzećima.
„Poboljšanje energetske efikasnosti preduzeća, nezavisno o sektoru u kojem posluju, ključno je želi li EU ostvariti svoj cilj smanjenja nivoa emisija za najmanje 55% do 2030.”, izjavio je Samo Jereb, član Evropskog revizorskog suda zadužen za ovaj izvještaj. „Međutim, zasad je stvarni efekat dodjele finansijskih sredstava EU za energetsku efikasnost preduzeća i dalje nejasan.”
Izvještajem se dovodi u pitanje stvarna dodana vrijednost finansijskih sredstava EU. Jasno je da bespovratna sredstva EU-a imaju važnu ulogu u slučajevima kada preduzeća donose odluke o ulaganju. No, u većini slučajeva ulaganja za koja se finansijska sredstva dodjeljuju već su bila planirana. Drugim riječima, mnogi bi se projekti proveli i bez podrške EU. Revizori primjećuju da je ulaganje u energetsku efikasnost čak i bez javne podrške generalno efikasno. Na temelju procjena utvrđeno je da je jeftinije uštedjeti jednu jedinicu energije nego platiti istu količinu električne energije, najčešće korištenog izvora energije. Ta je tvrdnja postala još istinitija od nedavnog povećanja cijena energije.
Teško je utvrditi ukupan doprinos koji se ostvaruje finansijskim sredstvima EU. Revizori primjećuju da na nivou EU nije moguća procjena uspješnosti: nacionalna tijela imaju pokazatelje, no oni se razlikuju od jedne države članice do druge, a ponekad čak i među programima u istoj državi članici.
U nedostatku konsolidiranih informacija na nivou EU revizori su izradili vlastite proračune. U njima se procjenjuje da potencijalne uštede koje su u preduzećima ostvarene sufinansiranim projektima čine otprilike 0,3% napora potrebnih za dosezanje ciljnih vrijednosti EU u području energetske efikasnosti za 2030. Drugim riječima, projektima energetske efikasnosti koji se finansiraju sredstvima EU pružit će se tek skroman doprinos ostvarenju ciljeva EU.
Inače, iako je potrošnja energije po stanovniku u Evropi relativno visoka, prema Svjetskom energetskom vijeću, Evropa je regija s najnižim intenzitetom primarne energije po jedinici BDP-a u paritetu kupovne moći. To znači da je Evropa relativno efikasna kad je riječ o pretvaranju energije u BDP.
(T.H., Revizije info; Izvor: ERS)
