Nevladine organizacije i ostale organizacije civilnog društva jačaju učešće građana u demokratskom oblikovanju politika EU u okviru transparentnog i kontinuiranog dijaloga. No, koliko je zaista transparentno finansiranje sredstvima EU koja se dodjeljuju nevladinim organizacijama? Revizori Evropskog revizorskog suda godinu su se dana detaljno bavili tim pitanjem i sad marljivo završavaju izvještaj o toj temi. Ne smijemo zaboraviti jednu stvar: javna transparentnost znači da se građanima pružaju odgovarajuće informacije kako bi mogli pozvati na odgovornost javne donositelje odluka. To znači da se treba znati ne samo kome su, zašto i u koju svrhu dodijeljena finansijska sredstva EU nego i kako su ta sredstva upotrijebljena, o kojim je iznosima riječ i jesu li primatelji poštovali vrijednosti EU. Javni interes za poboljšanje zahtjeva u pogledu transparentnosti za nevladine organizacije koje se finansiraju sredstvima EU povećao se nakon skandala „Katargate” 2022. i nedavno je dostigao vrhunac jer je to pitanje ponovno tema političkih rasprava.
Termin „nevladina organizacija” već se neko vrijeme uveliko upotrebljava iako ne postoji njegova opšteprihvaćena definicija na međunarodnom nivou. Kako bi se povećala transparentnost nevladinih organizacija koje primaju finansijska sredstva EU, Unija je 2024. definisala nevladinu organizaciju kao „dobrovoljnu, neprofitnu organizaciju koja je nezavisna od vlade i nije politička stranka ni sindikat”, dok se definicije među državama članicama EU i dalje razlikuju.
Revizori Suda procijenili su transparentnost finansiranja sredstvima EU koja su u periodu 2021. – 2023. dodijeljena nevladinim organizacijama u okviru unutrašnjih politika EU, i to u područjima kao što su kohezija, istraživanje, migracije i životna sredina. Sud je prvenstveno ispitao jesu li Europska komisija, njeni provedbeni partneri i države članice prikupili i objavili pouzdane podatke o finansijskim sredstvima EU koja su dodijeljena nevladinim organizacijama. Osim toga, provjerio je ne samo jesu li na odgovarajući način procijenili ključne zahtjeve u pogledu transparentnosti za nevladine organizacije koje primaju finansijska sredstva EU nego i jesu li te organizacije poštovale vrijednosti EU.
Zašto je bilo potrebno ponovno provesti reviziju nevladinih organizacija i zašto baš sad? Tri su glavna razloga za to: prvo, poziv Evropskog parlamenta na veću transparentnost i odgovornost za finansiranje sredstvima EU; drugo, važna uloga nevladinih organizacija u demokratskom oblikovanju politika i treće, cilj poboljšanja transparentnosti u pogledu nevladinih organizacija koje primaju finansijska sredstva EU koji je utvrđen u Finansijskoj uredbi EU iz 2024. Sud se novim izvještajem nadovezuje na prethodni revizijski izvještaj iz 2018. o finansijskim sredstvima EU-a koja su dodijeljena nevladinim organizacijama, u kojem je naglasak bio na vanjskoj politici EU. Kako bi upotpunio sliku, Sud je ovaj put posvetio veću pažnju unutrašnjim politikama, tj. drugoj strani medalje.
Nevladine organizacije primaju većinu finansijskih sredstava EU u obliku bespovratnih sredstava i moraju poštovati zahtjeve u pogledu transparentnosti koji se primjenjuju na sve primaoce. Revizori Suda svoj su rad usmjerili na Evropsku komisiju, neke agencije EU i nacionalne agencije te upravljačka tijela za neke programe u tri države članice, Njemačkoj, Španiji i Švedskoj, koje su odabrane zbog iznosa finansijskih sredstava EU namijenjenih nevladinim organizacijama koje djeluju u tim državama.
Izvještaj bi trebalo biti objavljen 7. aprila na internetskim stranicama Suda.
(ERS / Revizije info)
