Za razliku od državnog ureda za reviziju u BiH, Državna revizorska institucija Crne Gore još uvijek izriče i negativna mišljenja. I to za tako važan dokument kao što je Zakon o završnom računu Budžeta Crne Gore. Koji je i ove, kao i prethodne 3 godine za usklađenost sa zakonima i drugim propisima dobio negativno mišljenje i gomilu preporuka za otklanjanje uočenih nepravilnosti, grešaka i nezakonitosti.
Rukovodilac nadležnog Kolegijuma DRI CG, senator dr Milan Dabović, na press konferenciji upriličenoj povodom objave izvještaja o provedenoj reviziji pomenutog zakona za 2022. godinu, izjavio je da je iskazano pozitivno mišljenje sa skretanjem pažnje za finansijske izvještaje i da je data jedna preporuka, dok je za reviziju usklađenosti sa zakonima i drugim propisima iskazano negativno mišljanje i dato je 49 preporuka od kojih je sedam sistemskih.
Ukupno evidentirane greške, kada je riječ o finansijskim izvještajima, iznose, prema navedenom, preko 20 miliona eura.
Dabović je iznio podatke koji ukazuju na vještačko smanjenje deficita od strane vlasti, mijenjanjem metodologije njegovog izračuna:
„Želimo istaći da je zadnjih nekoliko godina došlo do promjene metodologije u obračunu budžetskog rezultata gotovinskog deficita i modifikovanog gotovinskog deficita. Da je budžetski rezultat ove godine bio iskazan po metodologiji iz 2014. godini deficit bi iznosio 286,130 miliona eura, da je bio iskazan po metodologiji iz 2018. godine iznosio bi 258,43 miliona eura, dok po najnovijoj metodologiji iz 2023. godine iznosi 250,36 miliona eura“.
Naglasio je da je Fond penzijskog i invalidskog osiguranja imao deficit 89 miliona eura, Fond za zdravstveno osiguranje je trebalo dopuniti sa čak 394 miliona, a Zavod za zapošljavanje sa 32,72 miliona eura. I zaključio:
„Vidimo da je Vlada u svom centralnom budžetu, bez fondova, morala da uštedi velike iznose sredstava da bi se pokrili deficiti kada su u pitanju državni fondovi. Centralni budžet Vlade je morao imati suficit od preko 190 miliona eura da bi alimentirao državne fondove“.
Kada je u pitanju negativno mišljenje koje je izrečeno za reviziju usklađenosti, istaknuto je da je, kao prvo, Predlog Zakona o završnom računu budžeta urađen bez poreskog završnog računa, koji mu je morao prethoditi. I da se još uvijek ne primjenjuje Zakon o državnoj imovini.
Negativno je mišljenje, inače, izrečeno jer je utvrđeno da potrošačke jedinice nisu u svim materijalno značajnim aspektima uskladile poslovne aktivnosti sa zakonskim i drugim propisima koji regulišu budžetsko poslovanje u Crnoj Gori.
Kada su u pitanju neizmirene obaveze došlo je do kršenja Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti.
Posebno je zabrinjavajuće da se nepravilnosti u kontekstu izdataka budžeta ponavljaju iz godine u godinu i da imaju opšti trend bez tendencije smanjivanja. Krše se Zakon o radu, Zakon o profesionalalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom, Zakon o državnim službenicima i namještenicima, Zakon o obligacionim odnosima itd, a kada je u pitanju kapitalni budžet – Zakon o državnoj upravi, Zakon o budžetu i fiskalnoj odgovornosti, Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata, Zakon o planiranju prostora, itd.
Revizijom je, recimo, utvrđeno da je u 2022. godini sa pozicija transfera za socijalnu zaštitu, koje su mandatnog karaktera, preusmjereno 26.969.069 € u korist diskrecionih izdataka, zbog čega je Skupštini Crne Gore preporučeno da razmotri mogućnost uvođenja norme u godišnjem zakonu o budžetu kojom se zabranjuje preusmjeravanje sredstava sa pozicija transfera za socijalnu zaštitu, koje su mandatnog karaktera i zakonom ustanovljene.
Revizijom Konsolidovanog izvještaja o neizmirenim obavezama na 31.12.2022. godine utvrđeno je da su ugovorene obaveze iznad nivoa sredstava odobrenih Zakonom o budžetu Crne Gore za 2022. godinu iznosile 396.647 € iako su potrošačke jedinice dužne da u skladu sa članom 40 Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti, ugovaraju obaveze u granicama utvrđenim godišnjim zakonom o budžetu države.
Takođe, utvrđeno je da Ministarstvo finansija nije evidentiralo povučena sredstva od kredita u iznosu od 3.019.394 €. Istovremeno, Ministarstvo nije navedeni iznos evidentiralo na klasi 1, što nije u skladu sa članom 9 Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti.
U procesu revizije, utvrđeno je da Fond PIO, Ministarstvo kapitalnih investicija i Uprava za katastar i državnu imovinu nisu zapošljavali lica sa invaliditetom i nisu vršili uplate posebnog doprinosa za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa što nije u skladu sa čl. 21 i 22 Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom.
U procesu revizije je utvrđeno da su potrošačke jedinice zaključivale ugovore o dopunskom radu koji ne sadrže sve elemente propisane članom 202 Zakona o radu. Revizoru nije dostavljena na uvid evidencija prisutnosti na poslu koja potvrđuje da su lica sa kojima su zaključeni ugovori o dopunskom radu obavljali poslove predviđene ugovorom van radnog vremena, kao ni izvještaji o obavljenom poslu.
Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma, Ministarstvo finansija, Uprava za kapitalne projekte i Uprava za katastar i državnu imovinu prilikom isplate naknada po osnovu ugovora o konsultantskim uslugama i ugovora o djelu, nisu obezbijedile dokaz kojim se potvrđuje da je lice uopšte izvršilo posao za koji je bilo angažovano
U procesu revizije utvrđeno je da su ugovori o djelu kod Ministarstva finansija, Uprave za katastar i državnu imovinu, Uprava prihoda i carina i Uprava za kapitalne projekte uglavnom zaključivani za poslove koji su definisani Pravilnicima o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta navedenih organa, pri čemu su lica angažovana i na duži vremenski period (preko šest mjeseci).
Ministarstvo prosvjete, u postupku revizije, nije prezentiralo dokumentaciju kojom se potvrđuje namjensko korišćenje odobrenih sredstava za finansiranje vjerskih škola, dok Ministarstvo pravde nije blagovremeno vršilo kontrolu namjenskog korišćenja transferisanih sredstava, što nije u skladu sa članom 36 Zakona o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica.
Kod četiri projekta za koje su zaključeni ugovori o građenju i koji su bili u procesu realizacije tokom 2022. godine došlo je do prekoračenja definisanih rokova za završetak radova, a za koje Uprava za saobraćaj nije zaključila aneks ugovora
Usljed potrebe za zaključivanjem amandmana, Vlada Crne Gore je Zaključkom zadužila načelnika Odsjeka za građenje i rekonstrukciju državnih puteva Uprave za saobraćaj da potpiše Amandman br. 2 Ugovora o građenju. Uvidom u Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Uprave za saobraćaj utvrđeno je da zaduženo lice nema ovlašćenja za zaključivanje ugovora.
Ukupno ugovoreni iznos sredstava za deset aktivnosti za koje je zaključen osnovni ugovor iznosio je 43.602.437 €. Isti je uvećan po osnovu zaključenih ugovora o dodatnim radovima za iznos od 3.968.248 €. U toku 2022. godine Uprava za kapitalne projekte nije preduzela radnje iz svoje nadležnosti u cilju pokretanja eventualnih postupaka utvrđivanja odgovornosti.
Revizijom je utvrđeno da je Vlada Crne Gore kod Uprave za inspekcijske poslove, Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje i Ministarstva zdravlja imenovala lica za vršioce dužnosti u dva mandata, što nije u skladu sa članom 61 Zakona o državnim službenicima i namještenicima.
Uprava za kapitalne projekte je zaključivala ugovore o djelu u kojima nije definisan predmet, odnosno u ugovoru nije naveden zadatak koji je angažovano lice dužno da obavi u toku ugovorenog perioda.
Itd. Itd. Itd.
Navedimo i da je Državna revizorska institucija upozorila odgovorne da je Zakonom o računovodstvu u javnom sektoru propisano da odredbe čl. 62 do 70 Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti, koje se odnose na računovodstvo i završni račun budžeta prestaju da važe početkom primjene ovog zakona od 01.01.2024. godine, pri čemu, po njima – nisu ispunjeni preduslovi za primjenu Zakona o računovodstvu u javnom sektoru.
Negativno mišljenje je, inače, rezultat, u najvećoj mjeri, kontinuirano loše realizacije preporuka koje revizori daju za otklanjanje uočenih nepravilnosti, grešaka i nezakonitosti. Tako je od prošlogodišnjih 49 u potpunosti realizovano tek njih 28 odsto, 24 odsto je djelimično realizovano, 40 odsto nije relaizovano, četiri odsto nije primjenjivo i kod četiri odsto nije utvrđen njihov status.
(T.H., Revizije info)
