Glavna služba za reviziju javnog sektora RS dosad je realizovala 47 od 78 planiranih finansijskih revizija za 2021. godinu (ili od 60 koliko ih je planirala realizovati do 31. avgusta).
Pored toga, u ovoj je godini, realizovala je i 3 izvještaja o provedenim naknadnim pregledima provođenja preporuka iz ranijih godina realizovanih revizija učinka. Te, 9 pregleda realizacije preporuka iz finansijskih revizija provedenih ranijih godina (konkretno iz finansijske revizije za 2017. i 2018.).
Praćenje realizacije preporuka datih u ranijih godina obavljenim revizijama i objavljenim izvještajima iznimno je značajno, zbog stepena neodgovornosti ovdašnjih rukovodstava javnih ustanova i preduzeća i vlasti koja ih postavlja a koja bi o realizaciji tih preporuka trebala da brine, odnosno da ih kontroliše i vrši pritisak u cilju njihove implementacije. A sve u cilju odgovornijeg odnosa prema javnim sredstvima, poboljšanju efikasnosti institucija i, posljedično, kvaliteta života građana.
U zemljama razvijenije demokratije i pravne države, sa odgovornijom vlašću i rukovodstvima javnih institucija i preduzeća, ignorisanje revizorskih preporuka i njihova nerealizacija koja dovodi da se iste ponavljaju godinama, pa čak i desetljećima, jednostavno nije opcija.
Kao što kod nas nije opcija da revizorski izvještaji, ma koliko nedostataka, grešaka i nezakonitosti otkrili, dovode do ostavki, zbog neposredne ili moralne odgovornosti. Unutar revidiranog subjekta ali i ministarstva u čijoj je on nadležnosti.
Zato naši revizori rade posao koji bi u nekim drugim zemljama, dakle, bio bespredmetan – I nakon što daju preporuke (što im je posao i što bi trebalo da bude dovoljno), u godinama nakon toga kontrolišu njihovu realizaciju.
I, naravno, zbog pomenute neodgovornosti, nerijetko zatiču manje ili više katastrofalno stanje.
Čak i kad se, kod nekih subjekata revizije, detektuje realizacija određenog procenta datih preporuka, vrlo često nisu realizovane upravo one ključne.
Tako je u ovih dana objavljenom izvještaju o pregledu provođenja preporuka finansijske revizije za 2018. za ZP “Rudnik i termoelektrana Ugljevik” a.d. Ugljevik, konstatovano da je od 11 datih preporuka ovo preduzeće u potpunosti provelo njih šest, djelimično je provelo dvije, a tri preporuke nisu provedene.
No, iako same brojke ne izgledaju tako loše – pogotovo u usporedbi sa nekim drugim! – detaljniji uvid u podatke ukazuje na činjenicu da su među nerealizovanim preporukama one koje su ukazivale na kršenje Zakona o radu i Zakona o javnim nabavkama. Takoreći dvije ključne stvari za jedno preduzeće.
Naime, revizori su otkrili da je u toku 2021. godine sa 213 lica zaključeno više stotina ugovora o privremenim i povremenim poslovima. Ugovori su na period od po 60 dana, kontinuirano, u toku čitave godine i dalje, bez definisanih poslova koje lica sa kojima su zaključeni ugovori treba da obave. U ugovorima je navedeno da su izvršioci angažovani u određenim organizacionim dijelovima Društva na poslovima koji su privremeni zbog povećanog obima posla, koji nisu sistematizovani i obavljaju se po nalogu neposrednog rukovodioca. Zaključivanje ovih ugovora, upozorili su revizori, nije u skladu sa Zakonom o radu.
Takođe, konstatovano je da je, i pored upozorenja i datih preporuka, “u toku 2021. godine preduzeće sa 71 licem zaključilo 210 ugovora o djelu. Sa određenim licima zaključeno je više ugovora po istom predmetu u trajanju od jedan mjesec do 12 mjeseci i više. Ugovori su zaključeni i za poslove koji su u okviru djelatnosti Društva… za koje se zaključuju ugovori o radu… Ugovori o djelu zaključeni su i za određene vrste usluga za koje se zaključuju ugovori u skladu sa Zakonom o javnim nabavkama…”
Osim toga, radni odnos na određeno koji je zasnovan zbog povećanog obima posla (za 29 zaposlenih) promijenjen je na neodređeno, raspoređivanjem na upražnjena radna mjesta i zaključivanjem ugovora o radu na neodređeno vrijeme (“potreba održivog procesa proizvodnje na radnim mjestima gdje je bio odliv radnika”). Za navedene aktivnosti nije bilo zahtjeva prema resornom ministarstvu za opravdanost i saglasnost Vlade Republike Srpske.
Revizori su, takođe, konstatovali da je, u postucima nabavki provedenim u 2021. godini – za usluge tekućeg održavanja objekata (17.955 KM), održavanja vatrogasnih pumpi, vozila i opreme (15.195 KM), čišćenja i održavanja metalno zaštitnih ograda, betonskih i asfaltnih površina, kanalaizacionih cijevi (12.720 KM), košenja trave i uklanjanja šiblja (11.939 KM), usluge prevoza (4.180 KM), reklamnog materijala i poslovnih poklona (27.299), tonera (11.460 KM), kafe, toplih napitaka i pića (30.586 KM) – preduzeće provelo više direktnih sporazuma umjesto konkurentskih zahtjeva. Takođe, za nabavku usluge osiguranja motornih vozila (33.973 KM), zaključen je ugovor po osnovu okvirnog sporazuma za koji je proveden otvoreni postupak u prethodnom periodu i više direktnih sporazuma.
Nisu provedeni ni postupci nabavki za prevodilačke usluge, usluge nadzora nad izvođenjem radova, revizije tehničke dokumentacije i dr. za koje su sa izvršiocima zaključeni ugovori o djelu, što, takođe, nije u skladu sa Zakonom o javnim nabavkma.
Uglavnom, u konačnici, poenta je u tome da revizori mogu raditi svoj posao, no ukoliko njihov rad nije podržan od drugih institucija i ukoliko se različitim vrstama pritisaka ne stimuliše realizacija preporuka, rezultata neće biti.
Ili će ih biti ali će oni biti tako skromni da će za “obične građane” i njihov život (što je ono najbitnije, u ovoj priči) oni biti neprimjetni. Poput efekata rada naših političara na evropskim integracijama naše zemlje. Ili na borbi protiv korupcije.
(N.N., Revizije info, 04.08.2022.)
