Sve 4 vrhovne revizorske institucije u BiH (državna, entitetske i Ured Brčko distrikta) su do kraja 2023. realizovale sve za tu godinu planirane finansijske revizije, izuzev revizije Union banke d.d. Sarajevo, u čijoj je realizaciji Ured za reviziju institucija Federacije BiH spriječen, od uprave banke, potpomognute tadašnjom HDZ-ovom ministricom finansija Vlade FBiH.
Većina VRI je realizovala i ostale segmente svog plana. Jedino je Uredu za reviziju institucija BiH ostala objava dva izvještaja o provedenim revizijama učinka (od 4 koliko ih je ovaj ured imao u svom planu za 2023. ili od 14 ukupno planiranih od sve 4 VRI). I ona se očekuje sredinom januara 2024. (revizije su, naime, okončane u 2023. godini i institucijama je dostavljen nacrt izvještaja, na komentare, krajem te godine).
Sve 4 vrhovne revizorske institucije u BiH su do kraja 2023. godine, usvojile i svoje programe i planove za 2024. godinu.
Ured za reviziju institucija BiH i u 2024. godinu ulazi manje-više zadržavajući dosadašnji nivo obaveza. Ured još od 2003. godine vrši finansijsku reviziju svih institucija na državnom nivou. A taj broj rastao (stvaranjem novih institucija, nad kojim je Ured odmah preuzimao svoje obaveze) od 33 u toj 2003. do 74 u 2015. (plus godišnji izvještaj o izvršenju budžeta institucija BiH za prethodnu godinu). Od kada stagnira (Izuzetak je bio 2019. godina, kada je izvršena 1 revizija više, jer je rađena i revizija Jedinice za implementaciju projekta izgradnje Državnog zatvora, kao posebnog budžetskog korisnika koji je prestao s radom 31.7.2019., i Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija, pritvora i drugih mjera BiH (Državnog zatvora), koji je počeo s radom 1.8.2019. godine).
Planom za 2024. godinu, uz finansijsku reviziju 74 institucije na državnom nivou i reviziju godišnjeg izvještaja o izvršenju budžeta institucija BiH za prethodnu godinu, planirane su i 4 revizije učinka. Pored toga, planirana je i realizacija Godišnjeg revizorskog izvještaja o glavnim nalazima i preporukama za 2023. godinu, te 2 izvještaja o praćenju realizacije preporuka iz ranije objavljenih izvještaja revizije učinka (1 manje nego prethodne godine).
Ovo posljednje je i jedino smanjenje u odnosu na prethodni godišnji plan, odnosno vraćanje na nivo iz ranijih godina, kada je Ured planirao i realizovao tek po dva ovakva izvještaja godišnje – što je zbog većeg broja provedenih revizija učinka značilo stalni rast izvještaja revizija učinka za koje nije provjereno da li su i u kojoj mjeri institucije postupile po revizorskim preporukama.
Ured za reviziju institucija u Federaciji BiH, nakon što je u samo 5 godina, od plana za 2016. do plana za 2021. udvostručio broj finansijskih revizija u svojim planovima (od 51 za finansijsku reviziju za 2015. do 102 za finansijsku reviziju za 2020.), u nastavku održava dostignuti nivo produktivnosti i ugled jedine VRI u BiH sa trocifrenim brojem planiranih i realizovanih finansijskih revizija. U planu za 2024. taj je broj i diskretno povećan, sa prethodnih 103, na 107. Plus 16 dodatnih pregleda realizacije preporuka iz ranijih godina provedenih finansijskih revizija.
No, pored relativno visoke produktivnosti, još je značajniji ugled najkritičnije revizorske institucije, s najmanje pozitivnih i daleko najviše negativnih ocjena koje izriče revidiranim subjektima i institucije koja se ne libi ni sukoba sa predstavnicima vlasti, u tom kontekstu.
Ured za reviziju je, u proteklim godinama, ne povlačeći se pred napadima iz Vlade, kojime je bio cilj ušutkati ga i uvesti cenzuru i političku kontrolu nad njegovim radom, dao izuzetan doprinos ugledu revizora u BiH i održanju svijesti o nužnosti zadržavanja nezavisne pozicije revizora, u skladu sa zakonima i međunarodnim standardima. U zemlji u kojoj političari koji je vode ne drže previše ni do zakona ni do ustava ni do međunarodnih standarda.
Jedina zamjerka koja se ovoj instituciji može izreći vezana je za zadržavanje niskog broja revizija učinka koje provodi tokom godine. U planu za 2024. ih je doduše 1 više nego prethodne godine, 4 dakle (uz 3 pregleda realizacije preporuka iz ranijih godina objavljenih izvještaja o provedenim revizijama učinka), no i to je, zapravo, premalo. Mada stoji i činjenica da ni parlamenti u BiH i njihova za reviziju nadležna radna tijela, kao ni vlade, ne pokazuju osposobljenost, a negdje ni volju, da se suoče sa ovim zahtjevnim oblikom revizija i iskoriste ih u kreiranju svojih politika i otklanjanju društvenih anomalija. Čime se rad revizora, donekle, obesmišljava). No, budućnost jeste u revizijama učinka (što se odlično vidi u radu Evropskog revizorskog suda, npr.). Jer je razlog zašto su finansijske revizije u BiH još uvijek značajne u tome što se radi o još uvijek neuređenoj i nestabilnoj državi i partokratskom sistemu koji tu neuređenost svjesno održava, ne dozvoljavajući pravnoj državi i institucijama da profunkcioniše i “po kratkom postupku” (sankcijama) riješi većinu problema na koje revizori godinama bezuspješno ukazuju.
Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske 2016. godine je u svom planu imala 67 finansijskih revizija, što je bilo za 31% više od broja revizija planiranih od strane Ureda za reviziju institucija u FBiH u toj godini. U narednih 5 godina, međutim, Federalni revizori dižu produktivnost za 100% (sa 51 na 102), dok istovremeno produktivnost revizora u RS raste svega 7%. Usljed čeka je broj revizija planiranih planom Ureda za reviziju institucija u FBiH za 2021. za 42% veći od broja revizija planiranih od strane Glavne službe za reviziju javnog sektora RS u toj godini (102: 72). No, u naredne 3 godine slijedi stagnacija (ili održavanje dostignutog nivoa) produktivnosti Federalnog ureda za reviziju, dok produktivnost Glavne službe za reviziju RS raste za 25%, pa je razlika u broju planiranih finansijskih revizija u 2024. pala na svega 19% (90:107), a Glavna služba za reviziju se i sama približila (na korak ili dva) od trocifrenog broja revizija.
U 2024. godini, Glavna služba za reviziju javnog sektora RS planirala je, dakle, realizaciju dosad najvećeg broja finansijskih revizija – njih 90. Pored finansijskih revizija za 2023., u 2024. godini je planirana i realizacija 6 revizija učinka (koliko i prethodne godine), te, 5 pregleda realizacije preporuka iz ranijih godina provedenih revizia učinka (1 više nego prethodne godine) i zasad neodređen broj pregleda realizacije preporuka iz ranijih godina provedenih finansijskih revizija.
Ured za reviziju javne uprave i institucija Brčko distrikta BiH, kao i državni ured, zbog relativno malog broja institucija u svojoj nadležnosti, ima mogućnost da svake godine vrši reviziju svih tih institucija. Za razliku od državnog, međutim, kod ureda Distrikta to znači da se posljednjih godina broj revizija povećava.. Naime, u Distriktu je, od 2014. – 2023. godine došlo do formiranja novih subjekata revizije i to: JZU „Zdravstveni centar Brčko“, RNU „Radio Brčko“, JP „Ceste Brčko“, Odjel za europske integracije i međunarodnu suradnju, Ured za prevenciju korupcije i koordinaciju aktivnosti na suzbijanju korupcije, Zavod za planiranje, projektiranje i razvitak Brčko distrikta BiH i Povjerenstvo za odlučivanje o sukobu interesa.
U planu za 2024. godinu su (kao i prošle godine) 32 finansijske revizije i – standardno – jedna revizija učinka. Uz dodatak 1 izvještaja o praćenju realizacije preporuka iz ranije objavljenih izvještaja revizije učinka.
No, podsjetimo da revizija nije sama sebi svrha i da ispunjenje njenog projektovanog cilja i društvene uloge podrazumijeva adekvatan(!) angažman i drugih institucija (parlamenata, vlada, tužilaštava, prije svega), u postizvještajnom periodu. I da bi ogroman i zahtjevan posao koji revizori rade mogao biti obesmišljen, ukoliko se revizorskim izvještajima ne da potreban značaj i ne pristupi realizaciji datih preporuka (što podrazumijeva i praćenje i stimulisanje tog procesa, od strane parlamenata i sankcionisanje nerealizacije revizorskih preporuka a posebno kršenja zakona, od strane nadležnih institucija).
(N.N., Revizije info)
