Poljoprivrednici se ubrajaju među najveće potrošače slatke vode: na poljoprivredu otpada jedna četvrtina sveukupne zahvaćene vode u EU. Poljoprivredne aktivnosti ne utiču samo na kvalitetu vode (npr. onečišćenje uzrokovano gnojivom ili pesticidima) nego i na njenu količinu. Pristup koji EU trenutno primjenjuje na upravljanje vodama temelji se na Okvirnoj direktivi o vodama iz 2000. kojom su uvedene politike povezane s održivom upotrebom vode. Tom je direktivom postavljena ciljna vrijednost postizanja dobrog kvantitativnog stanja svih vodnih tijela u EU. Važnu ulogu u održivosti voda ima i zajednička poljoprivredna politika (ZPP). U okviru nje postoje instrumenti koji mogu doprinijeti smanjenju pritiska na vodne resurse, kao što je povezivanje plaćanja sa zelenijim praksama te finansiranje efikasnije infrastrukture za navodnjavanje.
„Voda je ograničeni resurs i budućnost poljoprivrede u EU uveliko zavisi o tome da je poljoprivrednici upotrebljavaju na efikasan i održiv način” izjavila je Joëlle Elvinger, članica Suda zadužena za ovaj izvještaj. „Ipak, politike EU dosad nisu u dovoljnoj mjeri doprinijele smanjenju uticaja poljoprivrede na vodne resurse.”
Okvirna direktiva o vodama sadrži zaštitne mjere protiv neodržive upotrebe vode, ali države članice odobravaju brojne izuzetke u području poljoprivrede, čime se omogućava zahvatanje vode. Revizori su utvrdili da se ti izuzeci uveliko odobravaju poljoprivrednicima, čak i u regijama pogođenim nestašicom vode. Istovremeno, pojedina nacionalna tijela rijetko kažnjavaju nezakonitu upotrebu vode koju otkriju. Okvirnom direktivom o vodama takođe se od država članica zahtijeva da prihvate načelo „onečišćivač plaća”. Međutim, voda je još uvijek jeftinija kada se upotrebljava u poljoprivredi te mnoge države članice i dalje ne ostvaruju povrat troškova za vodne usluge u poljoprivredi kao što to čine u drugim sektorima. Revizori ističu da se poljoprivrednicima često ne naplaćuje stvarna količina vode koju potroše.
Podrška EU poljoprivrednicima u okviru ZPP-a većinom nije uslovljena ispunjavanjem obaveza koje podstiču efikasniju upotrebu vode. Nekim plaćanjima podržavaju se usjevi koji zahtijevaju velike količine vode, kao što su riža, orašasto voće te voće i povrće, i to bez geografskih ograničenja, što znači i u područjima pogođenima nestašicom vode. Revizori ističu da ni mehanizam višestruke usklađenosti u okviru ZPP-a (npr. plaćanja uslovljena određenim ekološkim obavezama) gotovo nema efekta. Zahtjevi se ne primjenjuju na sve poljoprivrednike te države članice u svakom slučaju ne provode dovoljno inspekcija i odgovarajućih provjera kako bi obeshrabrile nezakonitu upotrebu vode.
Osim direktnih plaćanja, u okviru ZPP-a finansiraju se i ulaganja poljoprivrednika te poljoprivredne prakse kao što su mjere za zadržavanje vode. Ti elementi mogu imati pozitivan efekat na upotrebu vode. Međutim, poljoprivrednici rijetko koriste tu priliku, a u okviru programa ruralnog razvoja rijetko se pruža podrška infrastrukturi za ponovnu upotrebu vode. Modernizacija postojećih sistema za navodnjavanje takođe ne podrazumijeva uvijek uštedu vode jer se ušteđena voda može preusmjeriti na usjeve koji zahtijevaju velike količine vode ili na navodnjavanje veće površine. Slično tome, postavljanjem nove infrastrukture kojom se povećava navodnjavana površina vjerojatno se povećava pritisak na resurse slatke vode. Revizori uopšteno ističu da su se sredstvima EU sigurno finansirala poljoprivredna imanja i projekti koji dovode u pitanje održivu upotrebu vode.
(ERS / Revizije info)
