Nakon 8 godina, ove je godine ponovo izvršena finansijska revizija preduzeća “Kosmos” a.d. Banja Luka. Pauza je bila preduga, s obzirom da je pri finansijskoj reviziji za 2015. preduzeće za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima dobilo negativno mišljenje Glavne službe za reviziju javnog sektora Republike Srpske, a za finansijsko poslovanje suzdržano.
Neko opravdanje jeste činjenica da je pri kontroli realizacije datih revizorskih preporuka, izvršenoj 2018. godine, utvrđeno da je preduzeće u potpunosti realizovalo 10 od 14 ukupno datih preporuka, još tri djelimično realizovalo, a da im je ostala nerealizovana tek jedna.
No, finansijska revizija za 2023., o kojoj je izvještaj upravo (19.07.2024.) objavljen pokazala je da to, zapravo, nije značilo gotovo ništa. Direktoru i nadzornom odboru preduzeća revizori su ovaj put dali još više preporuka – 17. A “Kosmos” je iz ove revizije ponovo izašao sa jednim negativnim mišljenjem. Ovaj put za finansijske izvještaje. A za usklađenost je dobio mišljenje s rezervom.
Tako je – nakon Republičke uprave civilne zaštite i Nacionalnog parka Sutjeska Tjentište – “Kosmos” postao treći subjekt koji je od Glavne službe za reviziju javnog sektora dobio negativnu ocjenu za finansijsku reviziju za 2023.
Ocjene “Kosmosa” su rezultat detektovanog kršenja Zakona o radu, Uredbe o uslovima i načinu plaćanja gotovim novcem, Zakona o javnim nabavkama, Zaključka Vlade RS o utvrđivanju plata direktora i izvršnih direktora u javnim preduzećima, Zakona o porezu na dohodak, Zakona o doprinosima, internog Pravilnika o radu, Pravilnika o računovodstvu, Pravilnika o načinu i rokovima vršenja popisa i usklađivanja knjigovodstvenog sa stvarnim stanjem imovine i obaveza, Pravilnika o kontnom okviru i sadržini računa u kontnom okviru za privredna društva, druga pravna lica i preduzetnike, Zakona o računovodstvu i reviziji RS, Zakona o sistemu internih finansijskih kontrola u javnom sektoru, te, više međunarodnih računovodstvenih standarda i Sporazuma o reprogramu duga.
Iz konkretnih nalaza revizora, izdvojimo kuriozitet da je direktoru firme u krajnje ozbiljnim problemima, nadzorni odbor prošle godine nezakonito povećava platu za 30%, kršeći odluke Vlade.
Inače, preduzeće “Kosmos” a.d. Banja Luka u vlasništvu je Republike Srpske.
Prije rata zapošljavao je 1.600 radnika i bio ponos tadašnje stručne namjenske industrije za potrebe ratnog vazduhoplovstva i protivvazdušne odbrane – Vazduhoplovni zavod “Kosmos” proizvodio je radarske, raketne i računarske sisteme, vršio generalni remont radara, raketnih sistema i mjerne opreme, gradio pokretne aerodrome i pokretne piste, a radili su i praktičnu obuku stranih kadrova.
U međuvremenu je spao na osamdesetak stalno zaposlenih. I povremeno angažovanje penzionera, po ugovoru o djelu, za poslove koji predstavljaju redovnu, osnovnu djelatnost preduzeća – što su kao primjedbu, u svom izvještaju, naveli i revizori.
Preduzeće posluje sa ogromnim dugovima. Do 2016., kada je pokrenut plan restrukturiranja, on je iznosio oko 25 miliona maraka, od čega je u međuvremenu, po riječima direktora, servisirano više od 45 odsto. Krajnji rok za finansijsko restrukturiranje je 2030. godina.
Strateški partner „Kosmosa“ je Ministarstvo odbrane Srbije za koju rade 55 do 60 odsto poslova i koje je zainteresovano za privatizaciju “Kosmosa”. Inače, preduzeća u Republici Srpskoj iz oblasti namjenske industrije – kao što je bijeljinski “Orao” i teslićki “Zrak” – godinama usko sarađuju sa kompanijama sa istom djelatnošću u Srbiji.
No to ne znači da se Vlada RS suzdržala od svoje sklonosti mutnim radnjama, uključujući uvaljivanje svojih problema drugima. Pa je portal Capital svojevremeno (u martu 2021.) otkrio da su tada preduzeću „Kosmos“, dan prije posjete ministra odbrane Srbije Nebojše Stefanovića, odblokirani računi, ali da je likvidnost trajala samo koliko i posjeta – čim je visoka delegacija napustila krug firme računi su ponovo blokirani, a poslovna agonija „Kosmosa“ nastavljena.
(N.N., Revizije info)
