“Zbog povratka rata visokog intenziteta na evropski kontinent EU je odbranu premjestio na izrazito visoko mjesto na popisu svojih prioriteta. Prijedlog o Programu za evropsku odbrambenu industriju (EDIP) trebao bi biti prvi korak u provođenju Strategije za evropsku odbrambenu industriju.”, navode iz Evropskog revizorskog suda.
Cilj ovog programa je povećati obrambenu spremnost EU i ojačati njenu industriju naoružanja, posebno kako bi se garantovale pravovremena dostupnost i snabdjevenost odbrambenim proizvodima te istovremeno doprinijelo oporavku, obnovi i modernizaciji odbrambenih kapaciteta Ukrajine.
Uporedo s prijedlogom, Komisija je objavila Evropsku odbrambenu industrijsku strategiju (EDIS), koja postavlja glavne političke inicijative za povećanje sposobnosti EU da odgovori na sigurnosne prijetnje jačanjem evropske odbrambene industrije i podsticanjem koordinacije ulaganja država članica u odbranu. EDIP je, zapravo, glavni instrument putem kojeg Komisija namjerava implementirati EDIS, za period od usvajanja prijedloga do 2027.
Revizori ističu da postoji rizik od toga da predložena finansijska sredstva u visini od 1,5 milijardi eura možda nisu proporcionalna ambicijama Programa za evropsku odbrambenu industriju. Navode da Komisija nije procijenila iznos budžetske podrške EU koji bi bio potreban za provođenje predloženih instrumenata politike. Upozoravaju i da bi se resursi EU mogli raspodijeliti na širok raspon projekata koji možda nemaju mjerljiv efekat na nivou EU. Zbog toga će biti važno utvrditi ključne etape i ciljne vrijednosti u kojima će se moći odraziti postignuća koja se realno mogu očekivati do kraja 2027.
“Osim toga, možda će biti potrebne dodatne provedbene odredbe kako bi se garantovala čvrsta osnova za provođenje EDIP-a i ciljanu dodjelu finansijskih sredstava.”, navode iz SUD-a. Dodajući:
“Na kraju, kako bi se u potpunosti iskoristile prednosti budžetske podrške EU, Komisija bi trebala razmisliti o tome da u okviru sljedećeg višegodišnjeg budžeta EU sadašnju Strategiju za evropsku odbrambenu industriju dopuni dugoročnom strategijom za finansiranje EDTIB-a.”
Revizori su podjetili da su u njihovom specijalnom izvještaju o pripremnoj akciji istraživanja odbrane, preporučili da Komisija osmisli dugoročnu strategiju za Evropski fond za odbranu kako bi se povećala prisutnost razvijenih tehnologija u sektoru odbrane EU. U tom smislu, oni su pozdravili cilj prijedloga za podsticanje industrijalizacije i komercijalizacije odbrambenih proizvoda razvijenih uz podršku EDF-a. Takođe pozdravili su opciju da Komisija identifikuje evropske odbrambene projekte od zajedničkog interesa u cilju razvoja evropskih odbrambenih kapaciteta. Međutim, napomenuli su da je njihov specijalni izvještaj također naglasio da se razvoj takvih sposobnosti odvija na duži rok i zahtijeva višegodišnju perspektivu kako bi se uticalo na odluke odbrambene industrije.
U objavljenom mišljenju, revizori su pozvali na pojašnjenje i jačanje mehanizama odgovornosti u okviru EDIP-a, među ostalim u pogledu revizijskih ovlaštenja Suda, “koja se moraju poštovati” – kako su naglasili.
Pojašnjeno je da je to važno zbog složenosti mehanizama upravljanja u području odbrane, posebno ako programima ne upravlja direktno Komisija ili kad je izvršenje nekih dijelova povjereno ukrajinskim vlastima.
Iz Evropskog revizorskog suda podsjećaju da za Instrument za podršku Ukrajini, koji je dio navedenog prijedloga, finansijska sredstva nisu tačno utvrđena. Države članice dogovorile su se da će dobit ostvarenu ulaganjem zamrznute ruske imovine upotrijebiti za podršku Ukrajini te bi se određeni postotak prihoda koji iz toga proizlaze mogao usmjeriti u korist Instrumenta za podršku Ukrajini. Međutim, po mišljenju revizora, postoji određeni rizik zbog nepredvidljivosti iznosa i vremenskog raspona finansiranja iz tog izvora.
Navedenim se prijedlogom Komisiji dodjeljuju i nove odgovornosti i prava kako bi se garantovala sigurnost snabdjevanja odbrambenim proizvodima. Revizori naglašavaju da će efikasno funkcionisanje tog mehanizma u konačnici ovisiti o spremnosti država članica na saradnju.
Inače, u objavljenom dokumentu, ERS ističe da su se u njegovoj izradi konsultovali sa Generalnom direkcijom Komisije za odbrambenu industriju i svemir i Evropskom odbrambenom agencijom (EDA). Te, da su, takođe, sarađivali sa Sekretarijatom Vijeća, pododborom za sigurnost i odbranu Evropskog parlamenta, predstavnicima industrije i think tankovima.
(Revizije info / Izvor: ERS)
