Mediji i nevladin sektor godinama ukazuju na različite društvene problem i kriminalne radnje u kojima se, između ostalog, pokazuje neefikasnost postojećeg inspekcijskog nadzora. Pomenimo samo nelegalnu eksploataciju šljunka, pljačku šumskog blaga, nelegalnu gradnju, divlje deponije, uništavanje poljoprivrednog zemljišta, sivu ekonomiju ili haos u sferi obrazovanja, koji je kulminirao nedavnim masovnim hapšenjima i odbijanjem susjednih država da priznaju diplome s ovdašnjih fakulteta.
Zakon o inspekcijama Republike Srpske ciljem inspekcijskog nadzora proglasio je – ostvarivanje i zaštitu opšteg interesa. Navodeći da “nadzor se vrši preduzimanjem inspekcijskih mjera i radnji da bi se utvrđeno stanje i poslovanje uskladilo sa propisima.”, No, “zakon je jedno, a život je sasvim drugo”, rekli bi cinici.
U ispitivanju na koji način nadležne institucije u Republici Srpskoj utvrđuju i provode mjere i aktivnosti unapređenja organizacije i funkcionisanja inspekcija, te, u namjeri, da im se, na osnovu prikupljenih nalaza i zaključaka ponude preporuke čijim provođenjem bi se inspekcijski sistem u ovom entitetu unaprijedio, Glavna služba za reviziju javnog sektora RS, provela je i krajem prošle godine objavila izvještaj o reviziji učinka na temu “Unapređenje organizacije i funkcionisanja inspekcija”.
Provedenom revizijom obuhvaćeno je ispitivanje uloga, nadležnosti i odgovornosti, u oblasti unapređenja organizacije i funkcionisanja inspekcija, Vlade Republike Srpske, Ministarstva lokalne uprave i samouprave, Republičke uprave za inspekcijske poslove i jedinica lokalne samouprave, u vremenskom period od 2018. do 2021. godine. Početak ovog perioda poklapa se sa dogovorenim startom reforme inspekcija u RS, u okviru šire reforme javnog sektora.
Naime, u većem broju važnih dokumenata koje donose nadležne institucije javnog sektora u RS naglašen je značaj inspekcija za provođenje reformi i realizaciju različitih ciljeva razvoja. U tom kontekstu prepoznata je potreba i preduzimane su određene mjere i aktivnosti da se organizacija i funkcionisanje inspekcije prilagodi zahtjevima utvrđenih razvojnih politika. No,…
Očekivano, revizijom, koju je provela Glavna služba za reviziju javnog sektora RS, je utvrđeno da se mjere i aktivnosti na unapređenju organizacije i funkcionisanja inspekcija nisu u potpunosti pripremale, donosile i provodile na način koji bi omogućio efikasno i efektivno funkcionisanje inspekcijskog sistema Republike Srpske.
Revizori su zaključili da se reformi inspekcija u RS pristupilo bez prethodno izvršenih sveobuhvatnih analiza primjene regulatornog okvira i preispitivanja efikasnosti i efektivnosti postojećeg inspekcijskog sistema. Dakle, karakteristično za vlasti nerazvijenih država – “nako”, umjesto analizom preciznog utvrđivanja problema i osmišljavanja adekvatnih mjera za njegovo otklanjanje, u skladu sa na analizi zasnovanim zaključcima.
Na tragu ovog zaključka je i konstatacija, do koje se došlo uvidom u dokumentaciju – da nadležne institucije uopšte nisu donijele strateški, odnosno programski dokument za reformu inspekcija, niti su izradile konkretan akcioni plan sa utvrđenim mjerama i aktivnostima na unapređenju organizacije i funkcionisanja inspekcija.
Pritom, mjere i aktivnosti na unapređenju organizacije i funkcionisanja inspekcija utvrđene u Programima ekonomskih reformi RS uglavnom nisu realizovane ili nisu realizovane u planiranim rokovima.
Prema nalazima i zaključcima Glavne službe za reviziju, realizacija reformskih mjera i aktivnosti proisteklih iz Zakona o inspekcijama RS uglavnom je u toku i samo je u manjoj mjeri okončana. Preuzimanje inspektora rada od strane Republičke uprave za inspekcijske poslove je započeto u 2021. godini, ali većina inspektora rada još uvijek nije preuzeta iz jedinica lokalne samouprave, tako da efekte ove reformske mjere nije ni moguće utvrditi, stoji u izvještaju.
Utvrđeno je i da saradnja između nadležnih institucija u kontekstu inspekcijskog nadzora nije funkcionisala na način utvrđen u Zakonu o inspekcijama Republike Srpske;
Inače, revizori su ukazali na čudan podatak o drastičnim razlikama u popunjenosti sistematizovanih radnih mjesta u različitim sektorima Republičke uprave za inspekcijske poslove (koja se sastoji od 13 različitih inspekcija). Odnosno da se on kreće od svega 53% popunjenosti Inspekcije zaštite od požara i 54% popunjenost Vodne inspekcije do potpune popunjenosti Tržišne inspekcije.
Poseban problem, kojim se revizori nisu bavili je nelogično mali broj sistematizacijom predviđenih radnih mjesta u određenim inspekcijama, s obzirom na obim njihove nadležnosti i objektivne probleme i količinu para koje nestaju u nelegalnim aktivnostima u tim sektorima. Što izaziva sumnje u sistemsku korupciju, u pozadini takvih odluka.
Analizirajući način izvještavanja o realizaciji utvrđenih reformskih mjera i aktivnosti, revizijom je konstatovano da se ne obezbjeđuje potpun, blagovremen i pouzdan uvid nadležnim institucijama u tok i ostvarene rezultate reforme inspekcija. Isto tako, ni realizacija mjera i aktivnosti na unapređenju organizacije i funkcionisanja inspekcija se ne prati, niti se analizira u kontekstu ostvarenih rezultata reforme i uticaja na efikasnost i efektivnost inspekcijskog sistema RS.
Čitava stvar, očigledno, se provodi tek forme radi, da bi se ostavio utisak da se nešto radi, ali bez stvarne želje i namjere da se nešto zaista promjeni. Što obesmišljava i posao revizora, u tom kontekstu.
U preporukama je, Glavna služba za reviziju, ipak pokušala da stvar posmatra ozbiljno. Pa je Vladi RS i, posebno, Ministarstvu uprave i lokalne samouprave, ukazala na potrebu da objektivno i sveobuhvatno preispitaju i analiziraju organizaciju, efikasnost i efektivnost postojećeg inspekcijskog sistema RS. Republička uprava za inspekcijske poslove, stoji u preporukama, kao jedan od nosilaca reforme inspekcija, treba da aktivno učestvuje u analizi organizacije i funkcionisanja inspekcijskog sistema, kao i kreiranju reformskih mjera i aktivnosti u oblasti inspekcija. Na osnovu izvršene analize Vlada RS i Ministarstvo uprave i lokalne samouprave treba da izrade strateški, odnosno programski dokument sa utvrđenim ciljevima i efektima reforme inspekcija.
U skladu sa nadležnostima i zadacima utvrđenim u programsko-planskim dokumentima, stav Glavne službe za reviziju je da Republička uprava za inspekcijske poslove treba da dosljedno provodi utvrđene mjere i aktivnosti iz svoje nadležnosti, te blagovremeno i pouzdano izvještava nadležne institucije. Preporuka je i da jedinice lokalne samouprave u ovom entitetu treba da nadležnim institucijama pruže raspoložive informacije o funkcionisanju inspekcija i dosljedno provode utvrđene reformske mjere i aktivnosti iz svoje nadležnosti, te blagovremeno i pouzdano izvještavaju o provođenju tih mjera i aktivnosti. Vladi RS i Ministarstvu uprave i lokalne samouprave naloženo je da uspostave efikasne i efektivne mehanizme praćenja i izvještavanja o realizaciji procesa reforme inspekcija.
Na kraju, ostaje nam da parafraziramo sadašnjeg člana Predsjedništva države, Denisa Bećirovića, iz doba kad je bio delegat u Domu naroda državnog parlamenta: (Kakvi god da su) Dobri su nama revizori, kakve su nam vlade i parlamenti.
Jer, zaboga, ko to nama vlada kad je potrebno da mu revizori, kao malom djetetu, objašnjavaju elementarne stvari o poslu koji bi trebao da radi (kao što je npr. ta da bi prije donošenja određenih mjera prvo trebalo analizom utvrditi stanje i probleme)? Pa, nije ni čudo što smo u situaciji u kojoj jesmo.
A nije ni čudo što se ovakvo stanje u institucijama vlasti, od nekih analitičara, ne tumači kao proizvod neznanja i nesposobnosti, nego kao svjesni projekat razvaljivanja institucija, oduzimanja im sposobnosti da rade projektovane društvene obaveze, da bi se pljačka društvenog bogatstva nesmetano odvijala i sistemska korupcija nesmetano širila.
(N.N., Revizije info, 15.03.2023.)
